8/17/11

သမိုင္းထဲက ေလာကီပညာ (၆)


အခ်ဳပ္ကိုျပန္ေျပာရရင္ ျမန္မာေတြရဲ့ ေလာကီပညာေတြထဲက အင္း ၊ အိုင္၊ခလဲ့ ၊ လက္ဖြဲ႕ ၊ ဂါထာ မႏၲန္ ပီယ ဆိုတာတစ္အုပ္စုျဖစ္တယ္။ ေၾကးျပား၊ ေငြျပား ၊ ေရႊျပားေတြအေပၚမွာ အင္းကြက္ေလးေတြေရးျပီး အိမ္မွာျဖစ္ျဖစ္ လူကိုယ္တိုင္ျဖစ္ျဖစ္ေဆာင္ထားတဲ့အခါ အေဆာင္တန္ခိုးေၾကာင့္ ဒုတ္ျပီး၊ ဒါးျပီးမယ္ ၊ နဂိုထက္ အစြမ္းတိုးမယ္။ ရွင္းရွင္းေျပာေတာ့ ေဘးအႏၲရာယ္မ်ိဳးစုံကင္းမယ္ ဆိုတဲ့ ယံုၾကည္ခ်က္နဲ႕ လုပ္တဲ့အစီရင္ျဖစ္တယ္။


ေရွးကဘုရင္ေတြ စစ္တိုက္ထြက္တဲ့အခါ ေလာကီပညာရွင္၊ အင္းေရးဖို႕ ပန္းခ်ီပညာရွင္ နဲ႕ လိုအပ္လို႕ရွိရင္ ပရိတ္ ဂါထာ မႏၲန္ရြတ္ဖတ္ ဖို႕ ရဟန္းေတာ္ ေတြကိုပါ တစ္ပါတည္းေခၚေဆာင္သြားေလ့ရွိပါတယ္။ စစ္မ်က္ႏွာ ၊ စစ္တိုက္ရာအရပ္ကိုလိုက္ျပီး ေလာကီအစီရင္ေတြ မတူပါ။ အေလာင္းဘုရားလက္ထက္ ကသည္းျပည္ကိုစစ္တိုက္ထြက္ရာမွာ သူ႕အားကိုးတဲ့အမာခံတပ္သားေတြကို မဟာပိႏၷဲ အင္းကိုစီရင္တယ္ဆိုေပမယ့္ ယိုးဒယားကိုတိုက္တဲ့အခါ ဒီေလာကီအစီရင္ျပန္သုံးမယ္မထင္ပါ။ အင္းတစ္ခ်ပ္ကို လူေျခာက္ေယာက္ဝိုင္းေရးျပီး အင္းေရးစဥ္ အခါမလပ္ ဂါထာ မႏၲန္ရြတ္ဖတ္ေပးရမည္ ဆိုတဲ့ သကၠရာဇ္ ၉၉၇ခု နယံုလဆန္း ၄ ရက္ေန႕ ( ၉ ေမ ၁၆၃၅ ) ရက္စြဲပါ အမိန္႕ေတာ္တစ္ခုေတြ႕တယ္။


ဒီအုပ္စုထဲမွာ ေဆးမင္ေၾကာင္ အေၾကာင္း ခ်န္ထားလို႕မျဖစ္ပါ။ကိုယ့္အၾကိဳက္ေျပာရရင္ ေဆးမင္ေၾကာင္ ဆိုတဲ့အေခၚထက္ " ထိုးကြင္း မင္ေၾကာင္ " ဆိုတဲ့အသုံးကို ပိုႏွစ္သစ္ပါတယ္။ ျမန္မာပညာရွင္ေတြ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ေျပာတာက ျမန္မာေတြ ေဆးမင္ေၾကာင္ စထိုးတာ အဝေခတ္မွာစပါတယ္တဲ့။ တခ်ိဳ႕ ရဲရင့္တဲ့ပညာရွင္ေတြကျဖင့္ ပ်ဴေခတ္ကတည္းက စ ပါတယ္တဲ့။ ဘာကို ကိုးကားျပီး ေျပာတယ္မသိပါ။ ပုဂံေခတ္ဦးပိုင္းကတည္းက အင္းခ်တဲ့အေလ့ရွိတယ္ဆိုတာ က်န္စစ္သား နန္းတည္ေက်ာက္စာကို ဖတ္ျပီးေျပာလို႕ရတယ္။ ဒါေတာင္ ဒီတစ္ခုတည္းကိုမွီျပီးေျပာတဲ့အတြက္ သိပ္ခိုင္မာလွတယ္မဟုတ္ပါ။


သို႕ေသာ္ ေဆးမင္ေၾကာင္ ပ်ဴေခတ္မွာစခဲ့သည္ရွိေသာ္ လက္ဆင့္ကမ္းလာမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ ပုဂံေဆးေရးပန္းခ်ီေတြမွာ ေတြ႕ႏိုင္မယ္ထင္တယ္။ ခုေတာ့ ပုဂံေခတ္ အဝေခတ္ နန္ရံေဆးေရးပန္းခ်ီေတြမွာမေတြ႕ရေသးပါ။ ေက်ာက္စာေတြမွာလည္း ဒါမ်ိဳးကိုေဖာ္ျပေလ့မရွိ။ ရတု ၊ ရကန္ ၊ ေလးခ်ိဳး ကဗ်ာေတြထဲမွာေတြထဲမွာ ေတြ႕ႏိုင္လို႕ ဆက္ျပီးသုေတသနလုပ္ရဦးမွာပါ။


အီတလီလူမ်ိဳး ခရီးသြား Nicolo de' Conti' ရဲ့ ခရစ္ႏွစ္ ၁၄၃၅ ခုႏွစ္ျမန္မာျပည္ ခရီးစဥ္မွတ္တမ္းအရ ျမန္မာေတြ ရဲ့ကိုယ္ေပၚမွာ အမ်ိဳးသားတို႕ရဲ့ အေဆာင္ေယာင္ အလွပအျဖစ္ ဒီလို ခႏၶာကိုယ္အစိတ္ပိုင္း ေပၚ သံဆူးႏွင့္ ထိုးျပီး ေဆးေရာင္ ေတြပြတ္ထည့္သုတ္လိမ္းတယ္လို႕ ဆိုတဲ့အတြက္ ေဆးမင္ေၾကာင္ထိုးေလ့ရွိတယ္လို႕ ယူဆခ်င္စရာျဖစ္တယ္။ ဒါဟာေစာ ဆုံးေတြ႕ရတဲ့ ျမန္မာေတြရဲ့ ထိုးကြင္း ေခၚ မင္ေသ့ ေခၚ ေကာ္ရစ္ ေခၚ ေဆးမင္ေၾကာင္ အေၾကာင္းျဖစ္ေပမယ့္ အဲဒီ အီတလီခရီးသြား ျမန္မာျပည္ အင္းဝေရာက္တဲ့ ခုႏွစ္ ဟာ ၁၄၃၅ ခုႏွစ္ အေသျခာဟုတ္ရဲ့လားဆိုတာ စီစစ္ဖို႕လိုပါဦးမယ္။ ၁၄၃၅ ခုႏွစ္ေသျခာခဲ့ရင္ေတာ့ ေလာေလာဆယ္ ေဆးမင္ေၾကာင္ အေၾကာင္း အေစာဆုံးေတြ႕ရတဲ့ မွတ္တမ္းျဖစ္ပါမယ္။


ခရစ္ႏွစ္ ဟံသာဝတီ ဆင္ျဖဴမ်ားရွင္ ဘုရင့္ေနာင္ (၁၅၅၁ - ၁၅၈၁) လက္ထက္ေရာက္တဲ့အခါမွာေတာ့ အဲဒီေဆးမင္ေၾကာင္ေတြဟာ အေဆာင္ေယာင္ အလွပထက္ ေလာကီပညာရပ္ ဆိုင္ရာအစီရင္ေတြအျဖစ္ ေျပာင္းလဲတိုးတက္လာတယ္လို႕ ခန္႕မွန္းပါတယ္။ တစ္နည္းေျပာေတာ့ ထိုးကြင္းမင္ေၾကာင္ဟာ ယံုၾကည္မႈကိုအေျခခံတဲ့ ေလာကီပညာရပ္ဆိုင္ရအစီရင္ျဖစ္ပါတယ္။ အင္းခ်ျပီးေရးထားတဲ့ ေၾကးျပား ၊ ေငြျပားေလးေတြကိုလိပ္ျပီး လက္ေမာင္းမွာခ်ည္ထားမယ္။ ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ေဆာင္ထားမယ္။ အဲဒီအခါ အေဆာင္တန္ခိုးနဲ႕ အစြမ္းထက္မယ္၊ ခုန္ပ်ံ ေက်ာ္လႊား ႏိုင္မယ္ ၊ ဓား လွံ ေလး ျမႇား ရန္ကကင္းလြတ္မယ္ စသျဖင့္ ယုံၾကည္ၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။


သို႕ေပမယ့္ ဒီလိုစီရင္ထားတဲ့ ေၾကးျပား ၊ ေငြျပားအေဆာင္ကို ကိုယ္မွာခ်ည္ထားေပမယ့္ က်ေပ်ာက္တာမ်ိဳးရွိမယ္။ ဒီေတာ့ တခ်ိဳ႕က အသားအနာခံျပီး အေရျပား ဒါမွမဟုတ္ အသားထဲထိ ခြဲျပီးထည့္မယ္။ ေနာက္ေတာ့ ေၾကးျပား ေငြျပားေပၚ အင္းေရးရာကေန လူ႕ခႏၶာကိုယ္ ေျခ လက္ ေခါင္း ခါးေတြမွာ တိုက္႐ိုက္ေရးျပီးစီရင္ၾကတယ္လို႕ထင္ပါတယ္။ အေဆာင္လက္ဖြဲ႕လို မေတာ္တဆ က်ေပ်ာက္ဖို႕ရာ ပူပင္စရာမလိုတဲ့အျပင္ ေဆးစြမ္းလည္းပိုျပီး ထက္လာေစလိမ့္မယ့္ယုံၾကည္ေနၾကပါမယ္။


၁၅ ရာစုေနာက္ပိုင္း မင္ေသ့ ၊ ထိုးကြင္း ၊ မင္ေၾကာင္ အေၾကာင္းေရးစပ္ၾကတဲ့ ပ်ိဳ႕ ၊ ကဗ်ာ ၊ လကၤာ ၊ ဧခ်င္း ၊ ေတးထပ္ ေတြအမ်ားၾကီးရွိပါျပီမို႕ တစ္ခုျခင္းစီကို မေရးလိုေတာ့ပါ။ မဟာဓမၼရာဇာ ဘြဲ႔ခံ အေနာက္ဖက္လြန္မင္း ခရစ္ႏွစ္ (၁၆၀၅-၁၆၂၈) ေခတ္ ရဟန္းတစ္ပါးျဖစ္တဲ့ အရွင္ကႆဖ ေရးတယ္လို႕ယူဆရတဲ့ ေညာင္ရမ္းေခတ္ လူတန္းစားအေၾကာင္း စပ္ဆိုတဲ့ ရကန္တစ္ပုဒ္မွာေတာ့ ' မင္ေသ့ထိုး ' သူ ဆိုျပီးပါတယ္။ ဒီေတာ့ ၁၆ ရာစုမွာ ဒီပညာရပ္ႏွင့္ အသက္ေမြးဝမ္းေၾကာင္းျပဳသူေတြရွိေနျပီလို႕ ခန္႕မွန္ရတယ္။ ဒါက ဘာကိုေျပာသလဲဆိုေတာ့ ပြဲေက်ာင္း ရဟန္းေတြအျပင္ ဒီပညာရပ္နဲ႕ အသက္ေမြးတဲ့ သီးျခားလူတန္းစားတစ္ရပ္ရွိတယ္ဆိုတာ နားလည္ရပါတယ္။


၁၈ - ၈- ၁၈၁၂ ေန႕စြဲ ဘုရင့္အမိန္႕ေတာ္ တစ္ခုမွာ " ငါးပိတန္းဆရာႏွင့္ အပါအဝင္ ရဟန္းသာမေဏတို႕မွာ ေရွ႕ပြဲေက်ာင္းတို႕ အေနအထိုင္ အတိုင္း ဦးထုပ္ေဆာင္း သရပတ္ေဆာင္း ဒုကုဋ္တင္ ရင္ဖြဲ႕စည္း စည္တီး မီးႏွက္ ေဆးေရး ကြင္းထိုး မသာလိုက္ ေဗဒင္ေဟာ ေလွေလွာ္ လက္ေဝွ႕သတ္မွစ၍ ေရွ႕ပြဲေက်ာင္းတို႕ ေနထိုင္သည့္နည္း ေနထိုင္ၾကေစ။ " လို႕ေတြ႕ရတယ္။ ေဆးေရး ကြင္းထိုး ဆိုတာ တစ္နည္း ေဆးမင္ေၾကာင္ထိုးတာကိုေျပာတာျဖစ္ျပီး " ေဆးမွတ္တယ္ " ဆိုတဲ့အေခၚနဲ႕မတူပါ။ ေရွးျမန္မာစစ္သည္ေတြ အစုဖြဲ႕ ခြဲတဲ့အခါ လြယ္ကူေစဖို႕အတြက္ လူ႕ခႏၶာကိုယ္ ေျခ လက္ ေခါင္း ခါးေတြမွာ နတ္သား ၊ ဘီလူး ၊ ဆင္ပံု ၊ ျမင္းပံု ၊ အလံ ၊ ဓား ၊ ေလး ၊ ျမႇား စသျဖင့္သင့္ေတာ္သလို ေရးမွတ္တာကို ေဆးမွတ္တယ္လို႕ေခၚပါတယ္။ ဒီႏွစ္ခု ခြဲျခားသိဖို႕လိုပါမယ္။


ေဗဒင္ ယၾတာ ဆိုတဲ့ေလာကီပညာရပ္ ဘယ္တုန္းကတည္းက စတယ္ဆိုတာေျပာဖို႕မလြယ္ပါ။ ဘာသာေရးအျမင္အရ သိတၳဒၶ မင္းသား ဘုရားျဖစ္၊ မျဖစ္ ပုဏၰားေတြက ေရွ႕ျဖစ္ေဟာတယ္ ဆိုရင္ ဒီပညာရပ္ဘယ္တုန္းကတည္းကေပၚတယ္ဆိုတာခန္႕မွန္းဖို႕ရာမလြယ္ပါ။ လူတစ္ေယာက္ဘာျဖစ္မယ္ ၊ ေဘးအႏၲရာယ္က်ေရာက္ဖို႕ရွိတယ္ ၊ ဘယ္လိုလုပ္ပါ ဘယ္လိုေနထိုင္ပါဆိုတဲ့ ေရွ႕ျဖစ္အေဟာ ဟာ အလြယ္ေျပာလို႕ရတဲ့ ေဗဒင္ နဲ႕ ယၾတာ။ ေနာင္လာမယ့္ ႏွစ္ပါင္း တစ္ရာ ႏွစ္ရာေလာက္အထိ ၾကိဳျပီး ေရွ႕ျဖစ္ေဟာတာမ်ိဳးကို သိုက္စာလို႕ေခၚတယ္။ ရတနာပစၥည္းေတြ ဘယ္အရပ္ ဘယ္ေနရာမွာ ျမႇဳပ္ႏွံထားတယ္ဆိုတာမ်ိဳးကို တြက္ခ်က္ေရးမွတ္ထားတာမ်ိဳးကိုလည္း သိုက္စာလို႕ေခၚပါေသးတယ္။


အတိတ္ ၊ နိမိတ္ ၊ တေဘာင္ ၊ စနည္း ဘေဝါဆိုတာေတြဟာလည္း ေလာကီပညာရပ္ဆိုင္ရာ အုပ္စုတစ္စုျဖစ္တယ္။ အတိတ္ကျဖစ္ခဲ့တာ အခုျဖစ္ေနတာေတြဟာ ေနာင္အခါျဖစ္လာဖို႕ရွိတယ္ဆိုျပီး ေရွ႕ေျပးဖတ္တာကို သတိေပးတဲ့အတိတ္လို႕ဆိုတယ္။ နိမိတ္ဆိုတာကေတာ့ မၾကာခင္ က်ေရာက္မယ္အႏၲရာယ္ကို ထင္သာျမင္သာေအာင္ အခု ခလုတ္တိုက္တယ္ဆိုသလို အခက္အခဲတစ္ခုကို ၾကဳံရတာမ်ိဳးျဖစ္တယ္။ တေဘာင္က ေနာင္မၾကာခင္က်ေရာက္မယ့္ ေဘးအႏၲရာယ္ကို လူအမ်ားက ၾကိဳျပီးေျပာေနတတ္တယ္ကိုေခၚတယ္။


စနည္းဆိုတာက လူသံမဟုတ္ဘဲ အသံဆိုးအသံနက္ ဘာေၾကာင့္မွန္းမသိဘဲ ၾကားရျခင္းကို ေထာက္ျပီးေရွ႕ျဖစ္ေဟာတာကိုဆိုလိုတယ္။ ဘုရင္ေတြအတြက္ စနည္းနာတယ္ ဆိုတာက မ်က္ျမင္ၾကဳံေတြ႕ရတဲ့ ကိစၥကို တျခားလူမၾကားဘူးအထင္နဲ႕အခ်င္းခ်င္း တီးတိုးေျပာဆိုေနတာမ်ိဳးကို ေခ်ာင္းနားေထာင္ျပီး ေဝဖန္ခ်က္ရယူတာပါတဲ့။ ဘေဝါက သိပ္ၾကီးက်ယ္တဲ့ ဒုကၡတစ္ခုေတြ႕ရေတာ့မယ္လို႕ ေၾကာက္လန္႕စိတ္ေပၚေအာင္ မျဖစ္စဘူး ျဖစ္တဲ့ကိစၥျဖစ္ပါတယ္တဲ့။ ဥပမာ ဆင္းတုေတာ္ ေသြးထြက္တယ္ ၊ မ်က္ရည္စို႕တယ္၊ ေကာင္းကင္အလုံးခ်င္းခ်င္းနီတယ္ ၾကယ္တံခြန္လြတ္တယ္ စသျဖင့္။


ျမန္မာ့သမိုင္းမွာ ေလာကီပညာရပ္ကို ေခတ္အဆက္ဆက္ မင္းေတြသာမက ရဟန္း ရွင္လူ ျပည္သူအေပါင္းကပါ အေလးေပး ေဆာင္ရြက္ေလ့ရွိတာကိုေတြ႕ရပါတယ္။ ရွင္းရွင္းေျပာေတာ့ ဘာသာတရားဆိုင္ရာ အဆုံးမေတြရွိေစကာမူ ေလာကီပညာရပ္ကို သိပ္အားကိုးတယ္လို႕ ဆိုႏိုင္တယ္။ ေလာကီပညာရပ္ေတြကို ေကာင္းက်ိဳး အတြက္သုံးတယ္လို႕ တပ္အပ္မေျပာႏိုင္ေပမယ့္ သူတပါးဒုကၡေရာက္ေအာင္ ဆိုးက်ိဳးအတြက္သုံးတာေတြလည္းရွိတယ္ဆိုတာ ေျပာႏိုင္တယ္။ ေခတ္အဆက္ဆက္ မင္းေတြေရာ လူေတြပါမက်န္ အမွန္တရားႏွင့္ ကင္းလြတ္ျပီး ေလာကီပညာရပ္ေတြကို သိပ္အားကိုးလြန္တဲ့အတြက္ အျပစ္မဲ့လူေတြထိခိုက္ပ်က္စီးေစတာမ်ိဳးဟာ နည္းနည္းေလးမွေကာင္းတဲ့အရာလို႕ မထင္ပါ။


အခ်ဳပ္ျပန္ေျပာရရင္ ဒီေဆာင္းပါးဟာ ဟိုတစ္စ ဒီတစ္စ ဆြဲထုတ္ထားတဲ့ " စပ္ထမီ " တစ္ထည္သာ။ လိုအပ္ခ်က္မ်ားစြာ ရွိေနဦးမွာပါ။ အျခားအခ်က္လက္ေတြ အေတာ္မ်ားမ်ားရွိေနေသးတယ္ဆိုတာ အားလုံးသိျပီးျဖစ္မွာပါ။ ဒီထက္ပိုျပီး အခ်ိန္ေပးႏိုင္တဲ့အခါ ျမန္မာ့ေလာကီပညာရပ္ေတြအေၾကာင္း ဒီထက္ပိုျပီး ျပည့္စုံတဲ့ စာတမ္းတစ္ေဆာင္အျဖစ္ ျပဳစုဖန္တီးႏိုင္လိမ္႔မယ္လို႕ ယုံၾကည္ပါတယ္။

ရည္ညႊန္း။ ။
ျမန္မာ့သမိုင္းတြင္ ေလာကီပညာအေရးပါပံု ၊ ေဒါက္တာသန္းထြန္း ၊ ျမန္မာေထြေထြရာရာသမိုင္း ၊ စာ ၄၈-၇၄။
ပဒတ္လိုဏ္ ( ဗဒလင္းဂူ ) ေက်ာက္ေရးအႏုပညာ၊ ေဒါက္တာသန္းထြန္း၊ ျမန္မာ့သမိုင္းပံု ၊ စာ ၃၄- ၄၂။
က်န္စစ္သားနန္းတည္ေက်ာက္စာ မြန္ဘာသာ၊ ေဒါက္တာသန္းထြန္း ၊ျမန္မာ့ ထီးမူနန္းရာ ၊ စာ ၃-၁၆။
ႏွစ္ ၆၀၀ ျပည့္ အင္းဝ၊ အင္းဝေခတ္ျပန္လည္သုံးသပ္ခ်က္ ၊ ေရႊကိုင္းသား ၊ ရာျပည့္စာအုပ္တိုက္၊ ဒီဇင္ဘာ ၂၀၀၈။
တေကာင္း -သေရေခတၱရာ - ပုဂံ - အင္းဝ- အမရပူရ - မႏၲေလး ႏွင့္ ေခတ္သစ္ ဆင္ယင္ထုံးဖြဲ႕မႈ ၊ ေရႊကိုင္းသား ၊ ရာျပည့္စာအုပ္တိုက္ ၊ ၂၀၀၅။
အမိန္႕ေတာ္ေပါင္းခ်ဳပ္ ပ-ဒု တြဲ ၊ ေဒါက္တာသန္းထြန္း ၊ The Royal Orders Of Burma, I & II
ကုန္းေဘာင္ေခတ္ စစ္တမ္းမ်ား ၊ ေဒါက္တာရီရီ ။
ျမန္မာ့ရက္စဥ္သမိုင္း ပ-ဒု-တ တြဲ၊ ယဥ္ေက်းမႈ ဝန္ၾကီးဌာန သမိုင္းသုေတသန ဦးစီးဌာန၊ ၂၀၀၉။
မႏၲေလးမဟာမုနိတံတိုင္းအတြင္းရွိ ေက်ာက္စာမ်ား တ-တြဲ၊ ပညာေရးဝန္ၾကီးဌာန ျမန္မာ့သမိုင္းအဖြဲ႕ ႏွစ္ ၅၀ ျပည့္ ေရႊရတု၊ ၂၀၀၆။
ျမန္မာမဟာ မဂၤလာမင္းခန္းေတာ္၊ စာေရးေတာ္ၾကီး ဦးရာေက်ာ္၊ရာျပည့္စာအုပ္တိုက္ ၊ တ-အၾကိမ္ ၂၀၀၉။
ေရႊနန္းသုံး ေဝါဟာရအဘိဓာန္ ၊ ဦးေမာင္ေမာင္တင္၊ သာသနာေရး ဦးစီးဌာန ဗုဒၶသာသနာအဖြဲ႕ ပံုႏွိပ္တိုက္၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၉၇၅။
ပုဂံလြန္ ႏွစ္တစ္ရာ (၃) သတိုးမင္းဖ်ား ၊ ဒါက္တာသန္းထြန္း ၊ တစ္ေန႕တစ္လံ ပုဂံဘယ္ေျပးမလဲ ၂၀၀၆၊ စာ ၄၈၅-၄၉၀။
နယ္လွည့္ရာဇဝင္ ပ-ဒု-တ တြဲ ၊ ေဒါက္တာသန္းထြန္း ၊ ျပည့္စုံ စာအုပ္တိုက္ ၂၀၀၄။

8/8/11

သမိုင္းထဲက ေလာကီပညာ ( ၅ )

ဗဒံုမင္းေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း ၄၀ အၾကာ၊ မင္းတုန္းမင္း (၁၈၅၃-၁၈၇၈) လက္ထက္မွာ မႏၲေလးနန္းေတာ္ကိုတည္ေဆာက္တယ္။ ၁၈၅၇ ဩဂုတ္လ ျမိဳ႕ကြက္႐ိုက္ျပီးကတည္းက အေစာင့္အေရွာက္ အရံအတားလည္းျဖစ္နန္းသက္လည္းရွည္ေအာင္ဆိုျပီး ေလာကီအစီအရင္ေတြအစြမ္းကုန္သုံးပါတယ္။၂၀ ဧျပီ ၁၈၅၈မွာ ျမိဳ႕တံခါးေတြမွာ အင္းျမႇဳပ္တယ္။ အင္းေတြေရးထားတဲ့ ျမိဳ႕ေစာင့္နတ္႐ုပ္ေတြကိုစီရင္တယ္။ ၂၇ မတ္ ၁၈၅၈ ခုႏွစ္မွာ နတ္႐ုပ္ေတြကို လိပ္ျပာသြင္းတယ္။ နတ္႐ုပ္ေတြကို လိပ္ျပာသြင္းတယ္ဆိုေတာ့ လူစေတးတာကိုေျပာသလားဆိုတာ ေသခ်ာမသိပါ။ ၁၅ ေမ၁၈၅၉ မွာ ျမိဳ႕ေထာင့္ေတြမွာ တစ္ရာ့တစ္ဆယ္ဝင္ စည္အိုးၾကီးေတြကို ဆီအျပည့္ထည့္ျပီးျမႇဳပ္တယ္။

မႏၲေလးနန္းေတာ္ ႏွင့္ ျမိဳ႕တည္ေဆာက္ရာမွာသုံးတဲ့ အင္းနာမည္ေတြက
၁။ စမၸာနဝေနာ ကိုးသြယ္ အင္း ( စမၸာနဝရတ္ ကိုးသြယ္ အင္းျဖစ္မယ္ထင္ပါတယ္)
၂။ ဥလႅလိရိအ႒မုက္ အင္း
၃။ သီရိေဇယ် သက္ေတာ္ရွစ္ဆယ္ အင္း
၄။ သီရိေဇယ် မဏိလသက္ေတာ္ရွည္ အင္း
၅။ သာသနာ ၅၀၀၀ အင္း
၆။ သိရသႎၼ ေမဂါထာ အင္း
၇။ သမၼဳေဒၶအင္း
၈။ သတၱ ရတနာအင္း
၉။ အ႒ေဇယ်မဂၤလာအင္း ( ေဒါက္တာသန္းထြန္း ၊ နယ္လွည့္ရာဇဝင္ ၊ စာ ၂၆၈ မွကူးယူပါတယ္။ )

ဘယ္အင္းကို ဘယ္လိုစီရင္ျပီးဘယ္လိုအကြက္ေတြခ်တယ္ဆိုတာ ေသျခာမရွိလို႕ မရွင္းျပႏိုင္ပါ။ သို႕ေသာ္ ၉ ေမ ၁၆၃၅ ခုႏွစ္ ဘုရင့္အမိန္႕ေတာ္ပါ အခ်က္လက္ေတြကို ကိုးကားျပီး အင္းခ်ရာမွာလိုက္နာရမယ့္ သံမဏိစည္းမ်ဥ္းေတြဘယ္လိုရွိတယ္ဆိုတာကို ေျပာႏိုင္သေလာက္ကို ခန္႕မွန္းျပီးေျပာပါမယ္။

" အင္းဆိုသည္အရာသည္ ကန္းျခင္းေစြျခင္းေထာင့္ယြန္္းျခင္းမရွိရ၊ သံကညစ္ျဖစ္ေစ၊ ႏြားေမြးစုတ္ျဖစ္ေစ၊ ကညစ္သြားစုတ္ဖ်ားခ်၍ ေရးျပီးမွ မသင့္မကာသည္ဟူ၍ ေျမျဖဴႏွင့္ မပြတ္ေခ်ေစႏွင့္ ၊ အင္းျပားျဖစ္ေစ ၊ ပန္းေပါင္းအင္းျဖစ္ေစ ၊ အင္းေရး ၁၊ ပညာရွိပုဏၰား ၁၊ ပညာရွိအမတ္ ၁၊ အင္းေရးေသာအခါဘတ္၍ ဆိုမည့္ အရိယာသံဃာ ၁၊ ကညစ္စုတ္သြားခ်မည္(ရွိ) ေသာအခါ အၾကည့္အ႐ႈ ရဟန္းေတာ္ ၁၊ ေရးသားျပီးလွ်င္ အကၡရာသခၤ်ာစစ္၍ တည္တိုက္ရမည္ တပည့္ရဟန္းေတာ္ ၁၊ အင္းတျပားလွ်င္ ေျခာက္ေယာက္၊ အင္းတကြတ္ေစ့ေအာင္၊ ၾကည့္႐ႈၾကပ္မျပင္ဆင္၍ ေရးေစရမည္။ ဆရာေတာ္တို႕ကိုလည္း ျပန္ေလွ်ာက္ရမည္ " လို႕ေျပာထားတယ္။

အင္းေရးတဲ့အခါ ကန္းျခင္းေစြျခင္းေထာင့္ယြန္္းျခင္းမရွိရ။ ကန္းျခင္း ( အင္းကန္းျခင္း ) ဆိုတာဘာကိုေျပာမွန္းေသခ်ာမသိပါ။ ကန္းျခင္းဆိုတဲ့အနက္ကို အလြယ္ေျပာရရင္ မေအာင္ျမင္တဲ့ အင္းကိုေျပာတယ္ဘဲထင္ပါတယ္။ ေစြျခင္း ( အင္းေစြျခင္း ) ဆိုတာကေတာ့ အင္းကြက္ေတြခ်တဲ့အခါ မညီမညာျဖစ္တာကိုဆိုလိုဟန္တူတယ္။ " ေစြတယ္ " ဆိုတဲ့အသုံးဟာ မညီမညာ ျဖစ္တယ္၊ တိမ္းေစာင္းတယ္ ဆိုတဲ့ သေဘာျဖစ္မယ္ထင္တယ္။ သို႕ေသာ္ အင္း ပညာရပ္မွာ အင္းေစြ ဆိုျပီး သီးသန္႕အသုံးရွိရင္ေတာ့ မေျပာတတ္ေတာ့ပါ။ ေထာင့္ယြန္းျခင္း ဆိုတာေတာ့ ေထာင့္မွန္မက်တာကို ဆိုလိုတာထင္တာဘဲ။ ေသခ်ာေတာ့အသိပါ။

အင္းေရးတဲ့အခါမွာ စာေရးကရိယာအျဖစ္ သံကညစ္ကိုအသုံးျပဳပါတယ္။ ႏြားေမြးစုတ္ ဆိုတာက ႏြားေမြးနဲ႕လုပ္ထားတဲ့ စုတ္တံကို ေျပာတာထင္တယ္။ ကညစ္နဲ႕ ေရးေနစဥ္ တစ္စုံတစ္ခုေၾကာင့္ ခြၽတ္ေခ်ာ္သြားခဲ့သည္ရွိေသာ္ ေျမျဖဴအသုံးျပဳျပီး ပယ္ဖ်က္ၾကဟန္တူပါတယ္။ အလြယ္ေျပာေတာ့ ခဲတံနဲ႕ေရးထားတဲ့ စာ မွားတဲ့အခါ ခဲဖ်က္သုံးျပီး ဖ်က္တဲ့သေဘာထင္ပါတယ္။ အတိုခ်ဳပ္ေျပာေတာ့ အင္းေရးတဲ့အခါ အမွားအယြင္း အတိမ္း အေစာင္းမရွိ ေသေသသပ္သပ္ေရးရမယ္ ၊ မေတာ္လို႕ မွားသြားတဲ့အခါ ေနာက္တစ္ခ်ပ္အသစ္ျပန္ေရးပါလို႕ ဆိုတာပါဘဲ။

အထက္ပါအလုပ္ေတြကို အင္းေရး ဆိုတဲ့အမႈထမ္းက သတိၾကီးၾကီးထားျပီးလုပ္ရပါတယ္။ ဘယ္ေနရာအတြက္ ဘယ္အင္းကိုသုံးမယ္ဆိုတာကိုေတာ့ ေလာကီပညာရွင္ ပုဏၰား ဟူးရား ေတြက ေရြးခ်ယ္စီရင္ပါမယ္။ ပုဏၰား ဟူးရား ေတြက ေရြးခ်ယ္စီရင္တဲ့ အင္းေတြ မွန္၊မမွန္ သင့္ေတာ္၏ မသင့္ေတာ္၏ဆိုတာေတြကို ေရွးေလာကီက်မ္းေတြႏွင့္အညီ တိုက္ဆိုင္စီစစ္ဖို႕ ေလာကီပညာရပ္ ႏွံ႕စပ္သိရွိျပီးျဖစ္တဲ့ ပညာရွိအမတ္က စစ္ေဆးၾကီးၾကပ္ရတယ္။

အင္းေရးတဲ့အခါ ဒီအတိုင္းေရးတာမ်ိဳးမဟုတ္ဘဲ သံဃာေတာ္ေတြက ရြတ္ဖတ္သရဇယ္ေပးရဟန္တူတယ္။ အင္းေရးတဲ့အခါ ဘယ္ေနရာ ဘယ္ေထာင့္၊ ဘယ္အရပ္ကို မ်က္ႏွာမူ ၊ အခ်ိန္အခါနဲ႕ ေနရာေတြကိုေသခ်ာ တြက္ခ်က္ရမွာမို႕ အင္းစေရးတဲ့ အစပိုင္းဟာ အေရးၾကီးဆုံးျဖစ္ဟန္တူတယ္။ အဲဒီ အစ မွန္မွန္ ကန္ကန္ရွိေစဖို႕ ေလာကီပညာ အင္းေရးပညာႏွံ႕စပ္ကြၽမ္းက်င္တဲ့ ရဟန္းေတာ္တစ္ပါးပါးက ၾကီးၾကပ္ေပးရဟန္တူပါတယ္။
ျပီးေနာက္မွာေတာ့ အင္းေရးရာမွာ သုံးတဲ့ စကားလုံး ( စာလုံး ဝါက် )၊ ဂဏန္း အပါအဝင္ စီရင္တဲ့အင္းရဲ့ သေဘာတရားနဲအညီတြက္ခ်က္ထားတဲ့ဟာ ကိုက္ညီမႈရွိ/မရွိ ကို စာေပပညာ ေလာကီပညာ အင္းေရးပညာႏွံ႕စပ္ကြၽမ္းက်င္တဲ့ ရဟန္းေတာ္တစ္ပါးပါးက ၾကီးၾကပ္ေပးရပါတယ္။

အင္းတကြက္ကို လူေျခာက္ေယာက္ ဝိုင္းေရးရတဲ့ အင္းအမ်ိဳးစားေတြလည္းရွိတယ္ဆိုတာ နားလည္ရျပန္တယ္။ အထက္မွာ ေျပာခဲ့တဲ့အရာအားလုံးဟာ စီရင္တဲ့အင္းကိုလိုက္ျပီး အေျပာင္းအလဲရွိမယ္ထင္ပါတယ္။ ဘုရင္လုပ္သူဟာ ဒီလို ေလာကီပညာ အင္းစီရင္ရာမွာ သတိၾကီးၾကီးထားျပီးအလုပ္လုပ္ၾကဖို႕ တခုတ္တရ အမိန္႕ေတာ္ထုတ္ရသလဲဆိုတာ တစ္ခုစဥ္းစားစရာျဖစ္လာပါတယ္။ဘာေၾကာင့္ပါလဲ။ တကယ္လို႕ နေမာ္နမဲ့ ျပီးလြယ္စီးလြယ္လုပ္ခဲ့သည္ရွိေသာ္ ဘာေတြျဖစ္သြားႏိုင္လဲ။ သာလြန္မင္း လက္ထက္ အမိန္႕ေတာ္တစ္ခုကို ကိုးကားျပီးေျဖရင္ေတာ့ ရႏိုင္ေကာင္းပါတယ္။

ဒီလို ခြၽတ္ေခ်ာ္မႈရွိေနတဲအင္းေတြကို ျမိဳ႕႐ိုး ျပအိုး တံခါးေပါက္ အစရွိတဲ့ေနရာေတြမွာ အသုံးျပဳမိခဲ့သည္ရွိေသာ္ ' ျပည္သူလူထု ရဟန္းရွင္လူကို ထိခိုက္ႏိုင္ပါတယ္တဲ့။ အမွန္ေတာ့ ေလာကီပညာအမ်ားစုဟာ ဘုရင္နန္းသက္ရွည္ေအာင္ ဘုရင့္အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ရည္ရွည္တည္တံ့ေအာင္၊ ဘုရင္မွာ သိပ္ေကာင္းတဲ့ေလာကီအစီရင္ေတြရွိျပီးသားျဖစ္တယ္ ဒီေတာ့မင္းတို႕ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္ဖို႕ မၾကိဳးစားၾကနဲ႕ ဆိုတဲ့သေဘာေတြနဲ႕ လုပ္ခဲ့တာေတြမ်ားပါတယ္။ ဒီေတာ့ ဘုရင့္အတြက္လုပ္တဲ့ ေလာကီအစီရင္မွာ ခြၽတ္ယြင္းခ်က္ေတြရွိခဲ့ရင္လည္း ဘုရင္ကိုသာထိခိုက္ရုံသာရွိေတာ့မေပါ့။ ျပည္သူ႕အက်ိဳးယုတ္တယ္ ဆိုတာ နာမည္ေကာင္းယူတဲ့သေဘာသာ။

သာလြန္မင္းေခတ္မွာ ရာဇဝတ္မႈ ႏွင့္ တရားမမႈ ဆိုျပီး အမႈအခင္းႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္တဲ့။ ရာဇဝတ္မႈဆိုတာကေတာ့ ဘုရင့္အာဏာကို မနာခံဖီဆန္တဲ့လူဟာ ရာဇဝတ္မႈေျမာက္ေတာ့တာပါဘဲ။ ခြၽတ္ေခ်ာ္ေနတဲ့ အင္းခ် အင္းေရး အင္းျမႇဳပ္ လုပ္တဲ့လူမွန္သမွ်ဟာလည္းဘဲ ရာဇဝတ္မႈေျမာက္ပါတယ္။ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ေတြဟာ ေလာကီပညာကို သိပ္အေလးေပးေတာ့ ဒီလိုဘဲျဖစ္မယ္လို႕ ခန္႕မွန္းရပါတယ္။

ျပည္တြင္း ျပည္ပညာရွင္ေတြ မႏၲေလးနန္းေတာ္တည္ေဆာက္ရာမွာ ဘုရင္က " လူသတ္ျပီး စေတး " တဲ့ ေလာကီအစီရင္ကို သုံးတယ္လို႕ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ေျပာၾကတယ္။ ျမန္မာေတြဘက္မွာေတာ့ ပါးစပ္ေျပာ အရပ္ေျပာရာဇဝင္ေတြအျဖစ္သာ လူေျပာမ်ားျပီး လူစေတးတယ္ဆိုတဲ့ မွတ္တမ္း မေတြ႕ရပါ။ ခ်ားလ္စ္ ဒူရိြဳင္ဆယ္ရဲ့ မွတ္တမ္းစာ ( C.Duroiselle: Guide to the Mandalay Palace, Rangoon, Govt.Printing, 1925, pp.25-8) အရ က်ား၊မ ၾကီးငယ္ ငါးဆယ့္ႏွစ္ေယာက္ စေတးတယ္လို႕ဆိုပါတယ္။

၁၉၆၃ ခုႏွစ္ တကၠသိုလ္ပံုႏွိပ္တိုက္ ေတာ္လွန္ေရးအစိုးရ ယဥ္ေက်းမႈဌာနအတြက္ ပံုႏွိပ္တဲ့ မႏၲေလးနန္းေတာ္ (Mandalay Palace) စာအုပ္မွာေတာ့ ခုလိုလူစေတးရာမွာ ကိုယ္ဝန္အရင့္မာ ရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးကိုအသုံးျပဳရန္လိုလားတယ္လို႕ဆိုထားျပန္ပါတယ္။ လက္ဖတင္နင္ ဂ်င္နရယ္ဖိုက္ခ်္ရဲ့ " ယခင္ႏွင့္ ယခုျမန္မာႏိုင္ငံ " စာအုပ္မွာေတာ့ ျမိဳ႕တစ္ခါး တစ္ဆယ့္ႏွစ္ရပ္မွာ လူတစ္ဆယ့္ႏွစ္ေယာက္ ဖမ္းျပီးကၾကိဳးခ်ီဖိသတ္သည္ဆိုျပီး ေရးထားတယ္။ စုစုေပါင္းငါးဆယ့္ႏွစ္ေယာက္။

ဆက္ေျပာတာက လူေတြနဲ႕အတူ ျမိဳ႕ေထာင့္ေတြမွာ ဆီထည့္ထားတဲ့ စဥ့္အိုးၾကီးေတြကို အထိအခိုက္မရွိေအာင္ သတိၾကီးစြာထားျပီး ျမႇဳပ္ႏွံတယ္။ ဆီကို ျမႇဳပ္ရတဲ့အေၾကာင္းကေတာ့ အေစာင့္ ( နတ္စိမ္း ) မျပတ္အျမဲ ဆက္လက္ ေစာင့္ေရွာင့္ေစရန္ ေသခ်ာေအာင္ စီရင္ျခင္းျဖစ္သည္။ ေစာင့္ေရွာက္ေလွ်ာ့နည္းျခင္း ၊ သို႕မဟုတ္ လုံးဝေစာင့္ေရွာက္ျခင္းမျပဳဟုေသခ်ာလွ်င္ လူသစ္ အစားထိုးတယ္။ ဆီမခန္းေျခာက္သေရြ႕ ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း မျပတ္ဟု ယံုၾကည္လက္ခံတယ္။ (စာအုပ္ေဟာင္း ၂၅၊ ၈၊ စာအုပ္သစ္ ၁၅-၁၇) ။

ခုလိုလူသတ္ျပီးစေတးတဲ့ ေလာကီအစီရင္မ်ိဳးအမွန္တကယ္ရွိ၊ မရွိ ေသခ်ာရွင္းရွင္းလင္းလင္းရွိဖို႕ရာ တူးေဖာ္ၾကည့္ဖို႕လိုပါမယ္။ လူအ႐ိုး ေတြရွာေဖြေတြ႕ရွိျပီ အမွန္ျဖစ္ေၾကာင္း အတည္ျပဳေပးရသည့္တိုင္ ျမန္မာေတြမွာသာ မဟုတ္ ဥေရာပတိုက္အခ်ိဳ႕ေနရာအပါဝင္ အာရွတိုက္တစ္ခုလုံးနီးပါး ေရွးယခင္ကတည္းက ရွိခဲ့တဲ့အေလ့ထျဖစ္တဲ့အတြက္ မေဖာ္ျပဝံ့စရာ အေၾကာင္းမရွိပါ။

8/6/11

သမိုင္းထဲက ေလာကီပညာ ( ၄ )

ေညာင္ရမ္းမင္း သီဟသူလက္ထက္ အေၾကာင္းေျပာျပီးေနာက္ အႏွစ္ ၂၀၀ ဝန္းက်င္အေျခေနကို ေျပာၾကည့္ရေအာင္ပါ။

ေဖာင္းကားစားေမာင္ေမာင္ နန္းလုျပီးေနာက္ ဆရာေတာ္တစ္ပါးက နန္းထက္ျမဲလိုရင္ ေနျပည္ေတာ္အေနာက္ေတာင္ဘက္မွာရွိတဲ့ ကုကိၠဳပင္ကိုခုတ္ပါဆိုျပီး ယၾတာအခါေပးပါတယ္။ကုကိၠဳက တနလၤာနံ၊ ဗဒံုမင္းက တနလၤာသားျဖစ္တဲ့အတြက္ ရန္သူျဖစ္တဲ့ ဗဒံုမင္းကို သတ္ခိုင္းတဲ့သေဘာပါတဲ့။ ဒါကိုမေကာက္တတ္ေတာ့ တကယ့္ကုကိၠဳပင္ ကိုခုတ္ပစ္ပါတယ္တဲ့။ တဖက္ ဗဒံုမင္းက သူ႕ကိုယ္စား ကုကိၠဳပင္ေတြေသကုန္ျပီ။ သူကေတာ့ အသက္မေသဘဲ ထီးနန္းစံရေတာ့မယ္ဆိုျပီး ေကာက္ပါတယ္တဲ့။

ဘိုးေတာ္ဘုရား ေခၚ ဗဒံုမင္း ( ၁၇၈၂ - ၁၈၁၉ )ဟာ နန္းစတက္ကတည္းက အတိတ္၊ နိမိတ္၊ တေဘာင္ ေတြသိပ္အားကိုးတာေတြ႕ရပါတယ္။ နန္းတက္ျပီးေနာက္ နန္းသက္ရွည္ေအာင္ဆိုျပီး ေရွးအစဥ္လာမပ်က္ အင္းခ် စီရင္ပါေသးတယ္။ ေနာက္ေတာ့ ဒီလိုအင္းေရးတာဟာ " မေကာင္းသည့္အရာျဖစ္သည္" ဟု သမုတ္ျပီး ျမိဳ႕ေလးေထာင့္မွာ ျမႇဳပ္ထားတဲ့ အင္းေတြကို ဖယ္ရွားဖို႕ ၁၈၁၄ ခုႏွစ္မွာ အမိန္႕ေတာ္ထုတ္ျပန္ပါတယ္။ ဒီမင္းလက္ထက္မွာ အင္း ၊ အိုင္ ၊ ခနဲ႕ ၊ လက္ဖြဲ႕ေတြသိပ္အေရးေပးမခံရတဲ့သေဘာပါဘဲ။

အတိတ္၊ နိမိတ္၊ တေဘာင္ ၊ စနည္း၊ ဘေဝါ ေတြကို သေဘာအဓိပၸါယ္ေကာက္ယူျပီး ေရွ႕ေျပးဖတ္တဲ့ေနရာမွာ သိပ္မွန္တဲ့ " အယူေတာ္ မဂၤလာ ဦးႏိုး " ဟာ ဗဒံုမင္းလက္စြဲျဖစ္တယ္။ ဦးႏိုးကို ဒဗယင္းျမိဳ႕နယ္၊ ကိုးသန္းတိုက္နယ္ ၊အရွမ္းၾကခပ္ရြာဇာတိ။ ၁၆ ဇြန္ ၁၇၆၂ မွာေမြးဖြားတယ္။ ငယ္စဥ္က ဘံုသာတုလြတ္ ဆရာေတာ္ဆီမွာ ေလာကီပညာသင္ယူတယ္။ ဒီပညာရပ္မွာ ထူးခြၽန္ေပါက္ေျမာက္တဲ့သတင္း နန္းေတာ္အသိုင္းဝိုင္းေရာက္ျပီး ဘုရင့္အပါးေတာ္ျမဲျဖစ္လာတယ္။ ႏိုင္ငံေရး၊ စစ္ေရး ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ သာသနာေရး ႏွင့္ လူမႈေရးဆိုင္ရာ တေဘာင္ေတြကို အဓိပၸါယ္ေကာက္ယူျပီး ေရွ႕ေျပးဖတ္ရာမွာ သိပ္မွန္တယ္ဆိုျပီး သမိုင္းတြင္က်န္ရစ္တဲ့ ပညာရွင္တစ္ေယာက္ပါပဲ။

ဗဒံုမင္းက ရခိုင္ကိုသိမ္းယူေစလို႕ သကၠရာဇ္ ၁၁၄၆(ခရစ္ ၁၇၄၈) မွာအမိန္႕ေတာ္ျပန္တဲ့အခါ " ေကတုမတီ ညာခ်ီရင္သား လြန္ၾကီးပြါး ဘုရားကိုယ္တိုင္ႂကြလတံၱ။ မုဆိုးဆတ္သား စားလတံၱ " ဆိုျပီး စနည္းေပၚတယ္။ ဒီစနည္းမွာ ဆတ္ကိုရခိုင္လို႕ယူရမယ္။ မုဆိုးကို ေကတုမတီစား အိမ္ေရွ႕မင္သားလို႕ယူတယ္။ ရွင္းရွင္းေျပာေတာ့ ေတာင္ငူစား အိမ္ေရွ႕မင္းသားကို တိုက္ခိုင္းတဲ့အခါ ေအာင္ျမင္မယ္လို႕ အယူေတာ္မဂၤလာက ေရွ႕ေျပးဖတ္တယ္။

သကၠရာဇ္ ၁၁၄၇ (ခရစ္ႏွစ္ ၁၇၈၅) မွာ ယိုးဒယားကိုစစ္ထြက္ဖို႕ ျပင္ဆင္ရာမွာ အယူေတာ္မဂၤလာကို အဆိုးအေကာင္းၾကည့္စမ္းလို႕ခိုင္းပါတယ္။ ယိုးဒယားေစ်းကို သူျဖတ္သြားတုန္းမွာ " ဘာမထီ မခ်ီလွ်င္ ေနညႊန္႕မ်ိဳး စိုးရေခါင္က တသာကီ ဇာမရီ ခ်ီထြက္လွ်င္ ရတက္ေတာ္ ပူဗ်ာေငြ႕ ေတြ႕လိမ့္ေနာင္တ " ဆိုတဲ့ တေဘာင္ကိုၾကားပါတယ္တဲ့။ ၾကားရတဲ့တေဘာင္အရ စစ္မထြက္ရင္ေကာင္းမယ္ ၊ ထြက္မိရင္ ရွုံးမယ္ ဆိုျပီး ေျပာင္ေျပာင္တင္းတင္းဘဲ ေလွ်ာက္ပါတယ္တဲ့။ ဒါကို ဘုရင္က နားမေထာင္။ ယၾတာလုပ္ျပီး ယိုးဒယားကိုစစ္ထြက္တယ္။ စစ္မ်က္ႏွာတိုင္းမွာ ရွုံးတဲ့အခါ ယၾတာလုပ္တာ ဘာမွအသုံးမဝင္ဘူးလို႕ မိန္႕ေတာ္မူပါတယ္။

ဘုရင့္အမႈထမ္း မိုးတားစား သတိုးမင္းၾကီးမင္းထင္ေက်ာ္သူ လႊတ္တက္တရားသူၾကီးဟာ အလြန္အမင္း လာဘ္စားျပီး လူအေပါင္းကို ႏွိပ္စက္တယ္။ ဘုရင္က ဒါကိုအေရးယူဖို႕ အယူေတာ္မဂၤလာကိုစနည္းနာေစတဲ့အခါမွာ " အေမက သမီးကို ဆန္ဝယ္သြားဖို႕ခိုင္းတာ ေငြစကို တစ္မူးလဲမဟုတ္ တစ္မတ္လည္းမဟုတ္ေလေတာ့ တစ္ျပည္ပဲရေတာ့တယ္လို႕ ၾကိမ္းတယ္။ ဒီလိုသာဆက္ျပီးလုပ္ရင္ နင့္ကိုျပည္ေတာင္း ေမွာက္ျပီး ဆန္ခ်င္ေပးလိမ့္မယ္လို႕ ေျပာျပန္တယ္ " ဆိုျပီး စနည္း ရတယ္။ မူးမဟုတ္၊ မတ္မဟုတ္လို႕ ျပည္ေမွာက္တယ္ဆိုျပီး ဘုရင့္ကိုျပန္ေလွ်ာက္ပါတယ္တဲ့။

ဘုရင္က လာဘ္စားတဲ့ တရားသူၾကီးကို ရာထူးကခ်လိုက္ပါတယ္။ ဒီတေဘာင္ဟာ ျပည္သူေတြရဲ့အသံလား ၊ အယူေတာ္မဂၤလာကိုယ္တိုင္ရဲ့ အသံလားဆိုတာ စဥ္းစားစရာပါ။ ဘာျဖစ္လို႕ဒီလို စဥ္းစားရသလဲဆိုေတာ့ လာဘ္စားတဲ့အမႈထမ္းကို သက္ေသရွာဖမ္းရမယ့္ အစား စနည္းကိုအားကိုးလြန္းတဲ့ ဘုရင္ေၾကာင့္ ေတာ္သင့္တဲ့ စနည္းကို ဖန္တီးတယ္လို႕ထင္ပါတယ္။

ဒီသေဘာကိုထပ္ေတြ႕တယ္။ ရွင္ဘုရင္ဟာ တိုင္းျပည္တိုးတက္ေအာင္ လုပ္ရမယ့္အစား ခဏခဏစစ္ထြက္တယ္။ စစ္တိုက္တယ္ဆိုတာ ႏိုင္ႏိုင္ ရွုံးရွုံး စစ္ဒါဏ္ခံရတယ္။ ျပည္သူေတြ ပင္းပန္းဆင္းရဲျဖစ္ေနတဲ့ၾကားက ဘုရင္ဟာ အရြယ္စားၾကီးမားလြန္းတဲ့ မင္းကြန္းပုထိုးေတာ္ၾကီးကိုတည္တယ္။ ျပည္သူေတြအတြက္ၾကီးေလးတဲ့ ဝန္ျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ " ဘုရားၾကီး အျပီးတိုင္ ၊ မုဆိုးမ႑ိဳင္ က်ိဳးလိမ့္မလြဲ " " ဘုရားလည္းျပီး ျပည္ၾကီးလည္းပ်က္ " ဆိုျပီး တေဘာင္ေပၚပါတယ္။ တကယ္ လူထုရဲ့အသံဘဲလား ၊ ျပည္သူေတြရဲ့ ဒုကၡကိုျမင္လို႕ အယူေတာ္မဂၤလာကိုယ္တိုင္ ဖန္တီးတဲ့အသံလားဆိုတာ စဥ္းစားစရာပါ။

သံဃာေတာ္ေတြ မညီမညႊတ္ျဖစ္ျပီး ဥတၱရာသဂ္ ေခၚအေပၚဝတ္႐ံုကို ပခုံးတဖက္သာ ဖုံးအုပ္လိုတဲ့ အတင္ ( ဧကံသိက ) ႏွင့္ ပုခုံးႏွစ္ဖက္စလုံးဖုံးတဲ့ အ႐ံု (ပ႐ုပဏ)ဆိုျပီး သနာေရးဆိုင္ရာ အျငင္းခံုၾကီးျဖစ္တယ္။ သကၠရာဇ္ ၁၁၇၆(ခရစ္ႏွစ္ ၁၈၁၄)မွာ ေဆြးေႏြးပြဲလုပ္ျပီး ဆုံးျဖတ္ရာမွာ အ႐ံုေတြရဲ့ စကားက ဝိနယနဲ႕ညီညႊတ္တယ္ဆိုျပီး အႏိုင္ရသြားပါတယ္။ ဒီကိစၥ ဒီမွာတင္ျပတ္မသြားပါ။ " ဦးျပည္းေယာက္်ား လဘက္စားသည္ တိုင္းကားျပည္ရြာ ဆူလတံ့၊ ဦးျပည္းမိုးၾကိဳးပစ္ခတ္ခ်ိဳး က အ႐ိုးေနလ မွိန္လတံ့။ ဦးျပည္းလူေမာ္ ေရေၾကာင္းေပ်ာ္သည္ ေလွေပၚေတာင္းေမွာက္ျဖစ္လတံ့။ ထိုေရာအခါ သာသနာသည္ ေရာင္ဝါေနသို႕ ထြန္းလတံ့ " ဆိုျပီး စနည္းေပၚတယ္။

ဒီစနည္းကို ဘုရင္ကသိပ္ႏွစ္သက္ျပီး ၊ စနည္းထဲမွာပါတဲ့အတိုင္း အတုလဆရာေတာ္ ( လူထြတ္ ) ေမာင္ပန္းေထြးကို အဝတ္မပါဗလာ ေလွာင္အိမ္ထဲထည့္ျပီး သရက္ေရာက္တဲ့အထိ ဧရာဝတီျမစ္ထဲေမွ်ာလိုက္ပါတယ္။ အတုလနဲ႕ အေပါင္းပါျဖစ္တယ္ဆိုျပီး မန္လည္ဆရာေတာ္ကို လက္ရွိသာသနာျပဳ သာသနာေစာင့္ အရာက ႐ုပ္သိမ္းလိုက္ပါတယ္။ ဒါဟာ တေဘာင္ေတြရဲ့ အစြမ္းေၾကာင့္ ဆိုတာထက္ ပေဒသရာဇ္ ဘုရင္ေတြရဲ့ လုပ္ခ်င္ရာလုပ္တတ္တဲ့သာတကကိုေဖာ္ျပတာသာျဖစ္တယ္။