၁၈၅၄ ခုႏွစ္ကပန္းခ်ီကား

အမ်ိဳးအစား - ၁၈၅၄ ခုႏွစ္ကပန္းခ်ီကား
အခ်ိန္ကာလ - ၁၉ ရာစု
ေတြ႕ရွိရာေနရာ - ကာလကတၱား
ျပဳလုပ္ပံုနည္းပညာ - ေရေဆးပန္းခ်ီ။
အရြယ္အစား - အျမင့္ ၄၃.၅ စင္တီမီတာ ၊ အက်ယ္ ၃၅ စင္တီမီတာ။
လက္ရွိတည္ေနရာ - ဗစ္တိုးရိးယား နဲ႕ အယ္ဘာတ္ ျပတိုက္၊ လန္ဒန္
ျပတိုက္ပစၥည္း အမွတ္ - IS.180-1950, IS.179-195, IS.181-1950

၁၈၅၂ အဂၤလိပ္ ျမန္မာ ဒုတိယအၾကိမ္ စစ္ျဖစ္ျပီး ျမန္ႏိုင္ငံ ေအာက္ပိုင္း နဲ႕ ရခိုင္ ကိုပါ အဂၤလိပ္က သိမ္းယူလိုက္ပါတယ္။ ၁၈၅၄ ကုန္ခါနီးမွာ ျမန္မာဘုရင္ မင္းတုန္းမင္း (၁၈၅၃-၁၈၇၈) ဟာ အေရွ႕နန္းမေတာ္ ဘုရားဝန္မင္းၾကီး ဦးေဆာင္တဲ့ သံအဖြဲ႕ကို အိႏၵိယ ဘုရင္ခံခ်ဴပ္ ေလာ့ဒလဟိုစီ နဲ႕ေတြ႕ဖို႕ရာ ကာလကတၱား ကိုသြားပါတယ္။ ဆာအာသာဖယ္ရာ ကဒီခရီးမွာ စကားျပန္အျဖစ္လိုက္ပါခဲ့တာပါ။ ဆာအာသာဖယ္ရာရဲ့ တူမက ျပတိုက္ကို လႉဒါန္းခဲ့တာပါ။ အတူပါလာတဲ့ နန္းတြင္း ပန္းခ်ီပညာရွင္ မွတ္တမ္းတင္ေရးဆြဲထားတဲ့ ဒီေရေဆး ပန္းခ်ီကား သုံးကားလုံးမွာ ျမန္မာသံအမတ္မ်ားရဲ့ ခန္းနားထည္ဝါမႈကို ေလ့လာခြင့္ရပါတယ္။

အေပၚဆုံးကစရင္
ဒုတိယ အၾကိမ္
တတိယ အၾကိမ္
ပထမ အၾကိမ္
=======================================================

ျမန္မာပန္းခ်ီအေၾကာင္း ေျပာရတာအားရစရာပါ။ ဟိုးအရင္ ႏွစ္ေပါင္း ၁ ေသာင္း ၆ ေထာင္ကတည္းက ဆြဲထားတဲ့ ပန္းခ်ီ ကြၽန္ေတာ္တို႕ ျမန္မာျပည္မွာ ရွိတယ္ဆိုတာ သိေစခ်င္လို႕ပါ။ မယံုရင္ျဖင့္ ပဒတ္လိုဏ္(ဂူ) မွာသြား ၾကည့္ၾကပါ။ ဘယ္ပညာရွင္က ျပဒါးလင္းဂူဆိုျပီးနာမည္ ေျပာင္းပစ္တယ္မသိဘူး။ ေဒသခံေတြက ပဒတ္ေခါင္းေထာင္ေနသလိုျမင္ ရလို႕ပဒတ္လိုဏ္ဂူရယ္လို႕ေခၚတာပါ။ ဂူနံရံေပၚကပန္းခ်ီေတြက ေဆးအနီေရာင္ျခယ္ထားတဲ့ တစ္ေၾကာင္းဆြဲပံုေတြပါ။ ေျမျပင္ကေန ၁၂ ေပေလာက္အျမင့္မွာေရးခဲ့တာပါ။ ပန္းခ်ီေရးတဲ့လူေတြဟာ အဲဒိအခ်ိန္ ကတည္းက အနီး၊ အေဝး ကို အေရာင္ အႏု၊ အရင့္ ေရာစပ္အသုံးျပဳရမယ္ဆိုတာ သိေနျပီမို႕ ဥေရာပ၊ စပိန္ ကဂူနံရံ ေဆးေရးပန္းခ်ီေတြေလာက္ လက္ရာမေကာင္းလွေပမယ့္ အဆင့္ျမင့္ေနျပီဆိုတာသိရပါတယ္။ ပုဂံ ၁၀ ရာစု လယ္ေလာက္ကစျပီး ပန္းခ်ီေရးတဲ့လူေတြဟာ အနီး၊ အေဝး နဲ႕ အလုံးအထည္ ေတြကို ပကတိအေနထားတိုင္း ႐ုပ္လုံးေပၚေအာင္ ေရးဆြဲတဲ့ပညာ (Perspective)ကို ကြၽမ္းက်င္ေနပါျပီ။ နိေပါ၊ သီရိလကၤာ၊ ဘဂၤလား နဲ႕ အိႏၵိယက ပန္းခ်ီေရးတဲ့လူေတြလဲေရာက္လာပါတယ္။
ဆာအာသာ ဖယ္ရာကို မင္းတုန္းမင္းကိုယ္တိုင္ လက္ေဆာင္ေပး ဖူးတဲ့ ပန္းခ်ီကားရွိပါတယ္။ ျမန္မာနန္းတြင္း ပန္းခ်ီပညာရွင္ ေရးတဲ့ ဆင္မင္း ပံု ေရေဆးပန္းခ်ီပါ။ ဖယ္ရာကေတာ့ အဲဒိပန္းခ်ီကို နည္းနည္းေလးမွမေကာင္းဘူးလို႕ေျပာသြားခဲ့တယ္။

၁၈၅၄ ခုႏွစ္ကပန္းခ်ီကား

မာန္နတ္မင္းရဲ့သမီးပ်ိဳ

အမ်ိဳးအစား - မာန္နတ္မင္းရဲ့သမီးပ်ိဳ
အခ်ိန္ကာလ - ၁၅ ရာစု
ေတြ႕ရွိရာေနရာ - ျမန္မာ (သိပ္မေသခ်ာ၊ ျပစ္ႏိုင္ေခ်ရွိ)
ျပဳလုပ္ပံုနည္းပညာ - မီးဖုတ္ ေျမ/ေႂကြ ျပားကို အစိမ္းေရာင္၊အညိဳေရာင္ စဥ့္ရည္သုပ္လိမ္း။
အရြယ္အစား - အျမင့္ ၄၃.၅ စင္တီမီတာ ၊ အက်ယ္ ၃၅ စင္တီမီတာ။
လက္ရွိတည္ေနရာ - ဗစ္တိုးရိးယား နဲ႕ အယ္ဘာတ္ ျပတိုက္၊ လန္ဒန္
ျပတိုက္ပစၥည္း အမွတ္ - 173-1875

အစိမ္းေရာင္ ေနာက္ခံေပၚမွာ ဖန္တီးထားတဲ့ သပ္ရပ္ လွပေက်ာ့ရွင္းတဲ့ မာန္နတ္မင္းရဲ့သမီးပ်ိဳေတြပါ။ အစိမ္းေရာင္ အဝတ္ေပၚမွာ အနီေရာင္အဆင္းရွိ ပဝါစနဲ႕ထပ္ဆင့္အလွဆင္ထားတယ္၊ အေသးစိပ္ ဖန္တီးပံုေဖာ္ထားတဲ့ ဦးေခါင္းပိုင္း၊ ဆင္ျမန္းထားတဲ့ လက္ဝတ္ရတနာ၊ လက္တစ္ဘက္ ေဘးမွာကိုစီခ်လ်က္ က်န္လက္တစ္ဘက္က ခပ္ျမင့္ျမင့္အေနထား ယပ္ေတာင္ကို ကိုင္လွ်က္ေတြ႕ရပါမယ္။ ျမတ္ဗုဒၶရဲ့ ေအာင္ျခင္းရွစ္ပါးထဲက မာန္နတ္မင္းနဲ႕ သူ႕စစ္သည္ေတြကို ေအာင္ျမင္ေတာ္မူခန္း ကိုပံုေဖာ္တဲ့ အခန္းဆက္စဥ့္ထည္ အတြဲလိုက္ထဲက တစ္ခုပါ။ ျမတ္ဗုဒၶ သေဗၺညဳတညဏ္ ရည္သန္လွ်က္ တရားအားထုတ္စဥ္ ေႏွာင့္ယွက္ၾကတဲ့ မာန္နတ္မင္းရဲ့ စစ္သည္ေတာ္ေတြကို ပဲခူးျမိဳ႕ေရႊဂူၾကီး ဘုရားရဲ့ ေအာက္ေျခပတ္လည္မွာေတြ႕ရပါမယ္။ ျမတ္ဗုဒၶ၏ ဘဝေဟာင္း ဇာတ္နိပါတ္ေတာ္ စဥ့္ထည္ေတြ ကိုလည္းဘဲ တစ္စုတစည္းေတြ႕ရႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလို မီးဖုတ္ေျမထည္ကိုစဥ့္ရည္သုပ္လိမ္းထားတဲ့ ဇာတ္နိပါတ္ေတာ္ စဥ့္ထည္ေတြနဲ႕ ဘုရားေတြမွာအလွဆင္တဲ့ အေလ့ထ ကိုမြန္တို႕ရဲ့ေနျပည္ေတာ္ သထုံ မွာစပါတယ္။ ၁၁ ရာစု အလယ္ပိုင္း ျမန္မာဘုရင္ အနိ႐ုဒၶ(အေနာ္ရထာ) သထံုကို သိမ္းယူျပီး ေနာက္ စဥ့္ထည္လုပ္ပညာရပ္ ပုဂံေရာက္တယ္။
ေနာက္ပိုင္း ၁၅ ရာစုေရာက္ လာတဲ့အခါ စဥ့္ထည္ပညာရပ္ဟာ မ်ားစြာ အဆင့္ျမင့္တိုးတက္ေနပါျပီ။
============================================================

စဥ့္ထည္ေတြနဲ႕ သက္ဆိုင္တဲ့ ပိုစ္ ၂ ခုတင္ျပီးပါျပီ။ ျပတိုက္ကေျပာတာမရွင္းပါ အခု ျမင္ေနရတဲ့ စဥ့္ထည္ကို ျမန္မာျပည္ကရသလာဆိုတာလည္း မေသခ်ာ၊ ပဲခူး က ရ သလိုလို၊ ဘာလိုလို နဲ႕အဆုံးသတ္ထားတယ္။ မေသခ်ာရင္ ျဖင့္လည္ဘဲ ကမာၻေက်ာ္ ျပတိုက္တစ္ခုအေနနဲ႕ ဆက္ျပီး သုေတသန ျပဳသင့္ပါတယ္။ ဒီပစၥည္း ဘဲ ျပတိုက္ကိုေရာက္ေနတာ ၾကာလွရွိျပီ။ ခုထိ မေသခ်ာေသးဘူး။
ျပတိုက္က ၁၅ ရာစုလို႕ေျပာပါတယ္။ ဝတ္စား ဆင္ယင္မႈကို ၾကည့္ျပီး ဟုတ္ႏိုင္ေလာက္တယ္လို႕ ေျပာရပါမယ္။ မေသခ်ာပါ။ မြန္ေတြရဲ့ ဟန္ပန္မ်ိဳးေတြ႕ရေပမယ္႔ ရခိုင္ဘက္ကလဲ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အေပၚထိပ္ကစာကိုေကာင္းေကာင္းဖတ္မရပါ။ ဒီစဥ့္ထည္ဟာ အနာဆာမ်ားတယ္ တခ်ိဳ႕ေနရာျပင္ထားပံုရတယ္။ စဥ့္ထည္ပညာနဲ႕ပတ္သက္ျပီး ၁၁ ရာစု ေနာက္ပိုင္း ဆိုရင္ျဖင့္ ပိုင္ပိုင္ႏိုင္ႏိုင္ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပသိ ဒိထက္ေစာျပီး ေျပာဖို႕ရာ အေထာက္ထား မျပည့္စံုေသးပါ။
သေရခတၱရာ မွာ စဥ့္ထည္မေတြ႕ဘူးလို႕ ရဲရဲေျပာဝံတယ္။ ဟန္လင္းမွာလည္း မေတြ႕။ ၁၂ ရာစုထက္ေစာတဲ့ ပစၥည္း ဘာတစ္ခုမွ မေတြ႕ရတဲ့တေကာင္းကိုလဲ ထည့္တြက္စရာ မလို။ ရွင္းရွင္းေျပာရင္ ပ်ဴေတြရဲ့ျမိဳ႕ ေတာ္မွာ စဥ့္ထယ္မေတြ႕ရပါ။ ဒါဆို ဒီစဥ့္ထည္ပညာရပ္ကို ပုဂံက ျမန္မာေတြဘယ္ကရလဲ။ တခ်ိဳ႕ပညာရွင္ေတြက တ႐ုတ္ကမွတဆင့္ ရွမ္းကရတယ္၊ ရွမ္းကတဆင့္ ျမန္မာကရတယ္ လို႕ဆိုတယ္။ ၉-၁၀ ရာစုေလာက္မွာ စဥ့္နဲ႕ေျမထည္ေတြ သိပ္ထြက္တဲ့ တ႐ုတ္ျပည္နဲ႕ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္မႈေတာ့ရွိပါတယ္။ တ႐ုတ္က ရတယ္ ဆိုလည္းဘဲ ယေန႕ထိေတာ့ ဘာအေထာက္ထားမွမရွိေသးလို႕ မေသခ်ာေသးပါ။ ရခိုင္ဘက္မွာ စဥ့္ထည္ေတြအမ်ားၾကီးေတြ႕ရလို႕ ဒါလဲစဥ္းစားစရာပါ။
ျပတိုက္ကေျပာသလို မြန္တို႕ရဲ့ သထံုကရတယ္ဆိုရင္ သထံုဘက္မွာ စဥ့္ထည္ေတြကို အမ်ားၾကီး ေတြ႕ႏိုင္စရာရွိတာေပါ့။ ခုထိမေတြ႕ေသးပါ။ ေနာက္ျပီး မြန္ေတြ ကတဆင့္ရတယ္ဆိုရင္ျဖင့္လဲ ေနာက္ပိုင္းဘာျဖစ္လို႕မ်ား သထံုမွာ စဥ့္ပညာ အဆက္ျပတ္သြားရလဲ။ ဘာအေထာက္ထားနဲ႕ ေျပာလဲဆိုတာ ျပတိုက္ကို လွမ္းေမးပါမယ္။ အေပၚထိပ္ကစာကိုသီးသန္႕ပံုေတာင္းရပါမယ္။ ျပီး ရင္ ဒီ ပိုစ္ ကို လိုအပ္ရင္ ျပန္ျပင္ရပါမယ္။
( ဒီလို မာန္နတ္မင္းရဲ့သမီးပ်ိဳ ပံုေတြဟာ ထိုင္း၊ နိေပါ၊ တိဘက္၊ ကေမာၻဒီးယား၊ အိႏၵိယ၊ ဘက္မွာ ၅ရာစုေလာက္ကတည္းကေတြ႕ေနရပါျပီ။ ၂ ရာစုကတည္းက ပါကစၥတန္၊ အာဖဂန္နစၥတန္၊ ဘလုခ်ိစၥတန္ဘက္မွာ သိပ္ေရပန္းစားေနပါ ျပီ။ စုေဆာင္းထားတာေတြရွိပါတယ္၊ ေနာက္ပိုင္းမွာ တင္သြားပါမယ္။ )

ဝန္ၾကီးအေဆာင္ေယာင္

အမ်ိဳးအစား -ဝန္ၾကီးအေဆာင္ေယာင္
အခ်ိန္ကာလ - ၁၉ ရာစု တတိယ ႏွစ္အစိတ္၊ မႏၲေလး
Techniques- ( နားလည္မႈမလြဲေစဖို႕ မူရင္း ကိုဘဲၾကည့္ပါ )
(Shoulder belt) Gold relief work, formed by raising and finished with repoussé and incised work(Ear tube) Gold sheets and filigree work(Ear tube) Gold sheets and filigree work(Foil order) Engraved thin gold metal foil
Dimensions - (Shoulder belt) Length 61 cm(Shoulder belt) Width 13.4 cm (maximum)(Ear tube) Length 9.5 cm(Ear tube) Width 3.2 cm (maximum)(Ear tube) Length 9.5 cm(Ear tube) Width 3.2 cm (maximum)(Foil order) Length 28 cm(Foil order) Width 7 cm
ေတြ႕ရွိရာေနရာ - မႏၲေလး၊ ျမန္မာ။
လက္ရွိတည္ေနရာ - ဗစ္တိုးရိးယား နဲ႕ အယ္ဘာတ္ ျပတိုက္၊ လန္ဒန္
ျပတိုက္ပစၥည္း အမွတ္ - IS.15 to C-1947
မႏၲေလး၊ သီေပါမင္းက အမႈထမ္း အဆင့္ျမင့္နန္းတြင္း
အမတ္ၾကီးတစ္ဦးအတြက္ခ်ီးျမင့္တဲ့ ဘြဲ႕တဆိပ္ပါေရႊျပား၊ ေရႊနားေတာင္း၊ ၁၂ ၾကိဳးေရႊစလြယ္အေဆာင္ေယာင္ေတြပါ။ ဒီလိုအေဆာင္ေယာင္မ်ိဳးကို ဘုရင္ေရွ႕ေတာ္ ညီလာခံဝင္တဲ့အကာမွာဝတ္ဆင္တာပါ။ ရာထူးရာခန္ ဘယ္ေလာက္အဆင့္ျမင့္တယ္ဆိုတာကို ေရႊစလြယ္မွာပါတဲ့ ေရႊၾကိဳးအေရတြက္ကိုၾကည့္ျပီးသိႏိုင္ပါတယ္။ ေရႊစလြယ္ထိပ္ ခ်ိပ္မွာပါတဲ့ အ႐ုပ္ ၃ခုမွာ ေဒါင္းပံုဟာ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ကို ကိုစားျပဳပါတယ္။ ဝန္ၾကီးရဲ့ ဘြဲ႕နာမည္ကိုေရႊျပားေပၚမွာ ေရးထိုးထားသလို အနီေရာင္ဖဲၾကိဳးစကိုျဖင့္ ေခါင္းေပါင္း ဒါမွမဟုတ္ နဖူးမွာစီးျပီးမွသာ ဘုရင့္ေရွ႕ေတာ္ကိုအခစားဝင္မွာပါ။
(ျပတိုက္ရဲ့မွတ္ခ်က္ကဒီေလာက္ဘဲေရးထားပါတယ္။)
============================================================
အမွန္ကိုဝင္ခံရရင္ မႏၲေလးေခတ္ မင္းတုန္း၊ သီေပါ ေခတ္အႏုပညာလက္ရာေတြကို သိပ္အၾကိဳက္ၾကီးမဟုတ္လွပါ။ ေဒါင္း႐ုပ္ေဘးကအ႐ုပ္က " ဗ်ာလ " ပါ။ ပုဂံ ထီးလိုင္မင္း က်န္စစ္သား လက္ထက္ကတည္းက နန္းတြင္းအလွဆင္ရာမွာတြင္က်ယ္စြာအသုံးျပဳပါတယ္။ ရခိုင္ဘုရင္ေတြလည္းသုံးပါတယ္။ ယခုလည္းသုံးဆဲပါ။ သိန္းငွက္ပံုကိုေအာက္ဆုံးမွာေတြ႕ရပါမယ္။ ေရႊျပားေပၚမွာေတာ့ အမ်ားသိ ျခေသၤ့ပါ။

ဒီဝန္ၾကီး " သတိုးမင္းၾကီးမဟာမင္းထင္စည္သူ" အေၾကာင္းေသေသခ်ာခ်ာ သိပ္မသိပါ။
သိသေလာက္ေျပာပါံမယ္။ မႏၲေလး ဒုတိယ ေရႊအင္ပင္ ေက်ာင္းတကာ တ႐ုတ္သူေ႒း ဦးစက္ရႊင္(၁၇ မတ္ ၁၉၁၇ မွကြယ္လြန္) သခၤ်ဳိင္းစာ ၂၉-၃၅မွာ(မူရင္းအတိုင္း)
သတိုးမင္းၾကီး မဟာမင္းထင္စည္သူဟူေသာ အမတ္ၾကီးသည္ ၾကံအား ဘန္အား ညဏ္အား လုံးလကိုသိသျဖင့္ သားႏွယ္တမွ် ထင္မွတ္၍၊ သီေပါေရႊနန္းလွ်င္ဘုရားေရွ႕ေတာ္ ဆက္သြင္းရာ၊ အလြန္ဝမ္းေျမာက္ေတာ္မူ၍၊ ေက်ာက္စိမ္းအလုပ္ အခြန္ေတာ္ထမ္းေဆာင္၊ ေကာင္းမြန္စြာ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ေစ၊ ဟူေသာအမိန္႕ေတာ္ျမတ္ ခပ္အပ္ေတာ္ မူလိုက္သည္အတိုင္း၊ ကူးသန္းေရာင္းဝယ္၍၊ ဥစၥာအင္ခြင္တို႕သည္မ်ားစြာ တင့္တယ္ေလသည္။
သတိုးမင္းၾကီးမဟာမင္းထင္စည္သူ ဟာ ဝင္ရွင္ေတာ္ေတာင္ခြင္ျမိဳ႕စားျဖစ္ျပီး ၁၂၅၄ နတ္ေတာ္လျပည့္ေက်ာ္ ၂ ရက္(၁၅ ဒီဇင္ဘာ ၁၈၉၂)မွာကြယ္လြန္။

Ref ;
မႏၲေလးရက္စြဲသမိုင္း ၊ ေဒါက္တာသန္းထြန္း။
ဦးစက္ရႊင္ တ႐ုတ္ သခၤ်ဳိင္းစာ။

ေခါင္း၃လုံး ျဗဟၼာနတ္မင္း

အမ်ိဳးအစား - ေခါင္းသုံးလုံး ျဗဟၼာနတ္မင္း
အခ်ိန္ကာလ - ၁၁ ရာစု
ေတြ႕ရွိရာေနရာ - ပုဂံ၊ ျမန္မာ (သိပ္မေသခ်ာ၊ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိ)
ျပဳလုပ္ပံုနည္းပညာ - ခဲညိဳေရာင္(မီးခိုးေရာင္) သဲေက်ာက္အမာတစ္မ်ိဳး ကိုေက်ာက္စစ္ ပညာရွင္ကထြင္းထုေက်ာက္စစ္တယ္လို႕ဘဲေျပာပရေစ။ (Grey Sandstone)။ မ်က္ႏွာျပင္ေပၚကအဝါစက္ကေလးေတြက အခ်ိန္ကာလၾကာလို႕ေပၚလာတာမ်ိဳးပါ။
အရြယ္အစား - အျမင့္ ၃၃.၅ စင္တီမီတာ ၊ ေအာက္ေျခအက်ယ္ ၂၂.၂ စင္တီမီတာ။
လက္ရွိတည္ေနရာ - ဗစ္တိုးရိးယား နဲ႕ အယ္ဘာတ္ ျပတိုက္၊ လန္ဒန္
ျပတိုက္ပစၥည္း အမွတ္ - IM.39-1917
ဒီေခါင္းသုံးလုံး ျဗဟၼာနတ္မင္း ေက်ာက္စစ္႐ုပ္ႂကြဟာ ဟိႏၵဴ (Hindu) နတ္ဘုရားေတျဖစ္တဲ့ " ျဗဟၼာ"ဆိုတဲ့ ဖန္ဆင္းရွင္၊ "ဗိႆႏုိး"ဆိုတဲ့ ေစာင့္ေရွာင့္သူ၊ "သိဝ"ဆိုတဲ့ဖ်က္စီးသူ လို႕ဆိုတဲ့ နတ္ဘုရားေတြကိုကိုယ္စားျပဳပါတယ္။
ဟင္ဒူ(Hindu) နတ္ဘုရားေက်ာင္းနံရ ခပ္ျမင့္ျမင့္ေနရာမွာ ဒီေက်ာက္စစ္႐ုပ္ႂကြပံုပါ ေက်ာက္ျပားကို ကပ္ျပီး အလွဆင္မယ္။ နတ္မင္းဟာ ေျခတမလင္ေခြထိုင္လွ်က္ လက္အုပ္ခ်ီထားပါတယ္။ နမသၠာရမုျဒာပါ။ ေခါင္းသုံးလုံးဟာသက္ဆိုင္ရာအရပ္ေတြကိုမ်က္ႏွာမူထားပါတယ္။ က်စ္ဆံမီးက်စ္ထားတဲ့ဆံပင္ေတြဟာ အေပၚကို အဖ်ား႐ႉးခြၽန္တက္သြားျပီး ၾကာပန္းထိပ္ဖူးနဲ႕အေပၚမွာအဆုံးသတ္ထားတဲ့ အေသးစိပ္လက္ရာပါ။
ခႏၶာကိုယ္အေပၚပိုင္းမွာေတာ့အဝတ္မပါ။ ေအာက္ပိုင္းမွာ အဝတ္စည္းထားတယ္ ဆိုတာသိသာေစဖို႕ အေရးေၾကာင္း(ေကာက္ေၾကာင္း)အျဖစ္္ေတြ႕ရပါမယ္။
ဗုဒၶဘာသာရဲ့အေငြ႕သက္ေတြျပစ္တဲ့ လက္အုပ္ခ်ီထားပံု၊ ထိုင္ေနပံု ကိုယ္ေနဟန္ထား၊ နားရြက္ရွည္ စတာေတြကိုဒီေက်ာက္စစ္႐ုပ္ႂကြေလးမွာေတြ႕ရမွာပါ။
ဒီေက်ာက္စစ္ျပားဟာ အရင္းမူလေနရာ ဘယ္ေနရာကဆိုတာအတိအက်မသိႏိုင္ေသးပါ။ အေရွ႕ဘဂၤလား ကလဲျပစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေဒါက္တာ ေဂ်. အန္ဒါစင္ (Dr J. Anderson) ရဲ့ကိုယ္ပိုင္စုေဆာင္းမႈေတြထဲကတစ္ခုျဖစ္ျပီး သူ႕ဇနီးသည္ Mrs G.S. Anderson အတြက္ထားရစ္ခဲ့တာပါ။ ေဒါက္တာ ေဂ်. အန္ဒါစင္ဟာ ၁၈၉၆ ခုႏွစ္၊ျဗိတိလွ် အစိုးရရဲ့ပထမဆုံး ေလ့လာေရးခရီးစဥ္ျဖစ္တဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံအထက္ပိုင္းကိုျဖတ္ျပီး တ႐ုတ္ျပည္ ယူနန္ဘက္ ေလ့လာေရးခရီးသြားအဖြဲ႕ဝင္ေတြထဲကတစ္ဦးပါ။
=============================================================================
အိႏိၵယ ယဥ္ေက်းမႈေရာက္လာပံု၊ ဩဇာသက္ေရာက္ပံု အက်ိဳးျပဳပံုေတြကို ပညာရွင္ေတြျပဳစုထားတဲ့စာတမ္းေတြ အမ်ားၾကီးရွိျပီးသာမို႕သိပ္အက်ယ္ခ်ဲ႕မေနေတာ့ပါဘူး။
အနိ႐ုဒၶ (အေနာ္ရထာ) လက္ထက္မွာ သထံုကိုသိမ္းယူျပီးေနာက္ပိုင္း ပင္လယ္ကူးဆက္ဆံေရးလမ္းေၾကာင္းဟာ တိုက္႐ိုက္ပြင့္လာပါျပီ။ အဓိကေျပာခ်င္တာက အိႏိၵယ ၊ သီဟိုဠ္ တို႕ႏွင္႔ဆက္ဆံေရး အတိုင္းမသိ ပိုျပီးလြယ္ကူသြားပါတယ္။
ကုလာကြၽန္ေတြကို ပင္လယ္ဆိပ္ကမ္းျမိဳ႕ေတြက အလုံးရင္းဝယ္ပါတယ္။ ဥယာဥ္ေတြမွာခိုင္းပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ကိုဘုရားကိုလႉတာလဲရွိပါတယ္။ အဲဒီမွာဘဲ သူတို႕ ရဲ့ ျဗဟၼဏ ယုံၾကည္ကိုးကြယ္မႈေတြပါလာပါျပီ။ ဘယ္ေလာက္ထိလဲဆိုရင္ ထိလိုင္မင္းေခၚတဲ့ က်န္စစ္သား (၁၀၈၄-၁၁၁၃) မင္းလက္ထက္မွာ ကုလာ ဗိသုကာပညာရွင္၊ ပုဏၰား ဟူးရားေတြဟာသိပ္အေရးပါေနပါျပီး။ မြန္ဘာသာနဲ႕ေရးထိုးထားခဲ့တဲ့ က်န္စစ္သားနန္းတည္ေက်ာက္စာမွာ ျဗဟၼဏယုံၾကည္ကိုးကြယ္မႈေတြျဖစ္တဲ့ ဗိႆႏုိးနတ္မင္းကို ပူေဇာ္တာတစ္ဆယ့္ႏွစ္ၾကိမ္တိတိပါတယ္။ နန္းေတာ္နံရံကိုအလွဆင္ရာမွာ အလယ္ထိပ္စည္းျဖစ္တဲ့ၾကာပြင့္ၾကီးေပၚမွာ ဗိႆႏုိးနတ္မိဘုရား ၾတိ နတ္သမီးထိုင္ေနတဲ့ပံုပါတယ္။
ပုဂံမွာရွိတဲ့ ဘုရားေတြထဲမွာ ဂိဂၷ (ရွိရွန) ၉၈၇/၄၁၃၊ အခုေတာ့ ေစတနာၾကီး ဘုရားလို႕ ေရွးေဟာင္းသုေတသန ဌာနကအမည္သစ္ေပးထားပါတယ္။
ဂိဂၷ (Sဲis_na) ဆိုတာ သကၠတဘာသာလို ပူရိသလိင္လို႕အဓိပၸာယ္ ရွိတာေၾကာင့္ သိဝ နတ္ကြန္းျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေရႊဂူၾကီး ၁၅၈၉/၉၀၁ ဘုရား။ ေက်ာက္စာမွာ ေရႊဂူကို (၁၆ ဧျပီ ၁၁၃၁)မွာ စေဆာက္တယ္။၁၆ ဒီဇင္ဘာ၁၁၃၁ မွာျပီးတယ္။ ဘုရားအုတ္ခံုပတ္လည္မွာ ဟိႏၵဴနတ္႐ုပ္ေတြအျပည္႕ေတြ႕ရလို႕ မူလကဒီေက်ာင္းေတာ္ဟာ ဟိႏၵဴနတ္ကြင္းျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ စတုရဂၤသူရ ဆိုတဲ့ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးက (၂၃ ဇန္နဝါရီလ ၁၇၇၁ ) မွာ ေရႊဂူကိုအသစ္ျဖစ္ေအာင္ျပင္ပါတယ္။ သက္ေသအျဖစ္ အေနာက္ဘက္မုခ္မွာ ပါဠိမင္စာ မွတ္တမ္းေရးခဲ့ပါတယ္။ သရီ(သိရိပစၥရာ) ရွိ ေစတနာၾကီး လို႕အမည္ေျပာင္းထားတဲ့ ေစတီၾကီးဟာလဲ ေတာင္အိႏိၵယ ဟိႏၵဴဘုရားေက်ာင္း ဂိဂၷ (Sဲis_na) ကိုငုံးျပီးျပင္ထားတဲ့ ေစတီပါဘဲ။

Ref:
ျမန္မာမီးဖုတ္ေျမထည္ပစၥသည္းသုေတသနစာတမ္း,ေဒါက္တာ သန္းထြန္း။
Economic Life of the Early Burman( Myanma) by G.H. Luce, JBRS April 1940.
Old Burma (Myanma) Early Pagan 1970 by G.H. Luce
Phases of Pre-Pagan Burma (Myanmar) 1985 by G. H. Luce
Defacing Old Bagan, 26 Feb 1996 by Dr.Than Tun,
THE ART AND CULTURE OF BURMA , Dr. Richard M. Cooler , Professor Emeritus
Art History of Southeast Asia, Northern Illinois University.

မႏၱေလးနန္းသုံးယပ္ေတာင္

အမ်ိဳးအစား - ယပ္ေတာင္
အခ်ိန္ကာလ - ၁၈၈၀
ျပဳလုပ္ပံုနည္းပညာ - သစ္သားေခ်ာင္းငယ္ေလးမ်ားကိုအသုံးျပဳျပီး ယပ္ေတာင္ပံုအရင္ေဖာ္ယူပါတယ္၊ ျပီးေနာက္အသင့္အေနေတာ္ ပိုးထည္စကပ္ပါမယ္၊ ပိုးထည္စေပၚမွာ ႐ိုးရာၾကက္ဥအကာေရာထားတဲ့ေရေဆး၊ ေရႊ နဲ႕ ေငြေရာင္ ေတြကိုအသုံးျပဳျပီး ေရးဆြဲတာမ်ိဳးပါ။
ေတြ႕ရွိရာေနရာ - မႏၱေလးၿမိဳ႕
အရြယ္အစား - အရွည္ ၃၄ စင္တီမီတာ ၊အက်ယ္(ပြင့္လ်က္)၆၆.၆ စင္တီမီတာ၊
လက္ရွိတည္ေနရာ - ဗစ္တိုးရိးယား နဲ႕ အယ္ဘာတ္ ျပတိုက္၊ လန္ဒန္။
ျပတိုက္ပစၥည္း အမွတ္ - IM.292-1921

သစ္သားေခ်ာင္းငယ္ေလးမ်ားကိုအသုံးျပဳျပီး ယပ္ေတာင္ပံုအရင္ေဖာ္ယူပါတယ္၊ ျပီးေနာက္အသင့္အေနေတာ္ ပိုးထည္စကပ္ပါမယ္၊ ပိုးထည္စေပၚမွာ ႐ိုးရာၾကက္ဥအကာေရာထားတဲ့ေရေဆး၊ ေရႊ နဲ႕ ေငြေရာင္ ေတြကိုအသုံးျပဳျပီး ေရးဆြဲတာမ်ိဳးဟာ နန္းေတာ္ထဲမွာအမႈထမ္းေနတဲ့ ေတာ္ဝင္ပန္းခ်ီ ဆရာေတြရဲ့လက္ရာပါ။ ျမန္မာျပည္ ေနာက္ဆုံးဘုရင္ ျဖစ္တဲ့ သီေပါကို နန္းခ်ျပီး အေစာင့္အေရွာက္နဲ႕ျပည္ႏွင္ဒဏ္ေပး တဲ့ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္မွာေတြ႕ရွိပါတယ္။
မႏၱေလးနန္းေတာ္ အတြင္းရွိ ဥယာဥ္ေတာ္တြင္းမွာ ဂီတပညာရွင္၊ အကပညာရွင္ေတြ ေဖ်ာ္ေျဖတဲ့ဇာတ္ပြဲကို သီေပါမင္း၊ မိဖုေခါင္ၾကီးျဖစ္တဲ့ စုဖုရားလတ္၊ ေမာင္းမ ေခြၽရံေတြ နန္းတြင္းအဝတ္တန္ဆာေတြအျပည့္နဲ႕ ႐ႉစားပံုပါ။

----------------------------------------------------------------
ဒီယပ္ေတာင္ေလးက စိတ္ဝင္စားစရာပါ။ မႏၱေလးနန္းသုံးယပ္ေတာင္ အေတာ္မ်ားမ်ားကို ေတြ႕ဖူးပါတယ္။ ဒီယပ္ေတာင္ဟာ လက္ရာအေကာင္ဆုံးပါ။ Repair ျပန္ျပင္ထားတာမ်ိဳးမဟုတ္ဘူးဆိုရင္ေတာ့ အဆင့္တန္းျမင့္ေနျပီျဖစ္တဲ့ ျမန္မာပန္းခ်ီအဆင့္တန္းျမင့္မားမႈကိုေတြ႕ျမင္ေလ့လာလို႕ရမွာပါ။ ေတြ႕ဖူးသမွ်မႏၱေလးေခတ္ ယပ္ေတာင္ေတြက ဆင္စြယ္ကိုသုံးတာမ်ားပါတယ္။ အဲဒိေခတ္အခါကိုထင္ဟပ္ေစတဲ့ပန္းခ်ီေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားကို ဆရာခ်ံဳ ေရးတာမ်ားပါတယ္။ အခုဒီယပ္ေတာင္ေပၚကပန္းခ်ီဟာ ဘယ္သူေရးလဲမသိရပါ။

၁၂ ရာစု ပုဂံ စဥ့္ထည္ ေက်ာတ္ျပား

အမ်ိဳးအစား - စဥ့္ထည္ ေက်ာတ္ျပား
အခ်ိန္ကာလ - ၁၂ ရာစု ( ပုဂံ )
ျပဳလုပ္ပံုနည္းပညာ : ရႊင့္ေစး ကိုအုတ္ရေအာင္အရင္ဖုတ္၊ ျပီးရင္စဥ့္ရည္သုတ္လို႕အလြယ္ရွင္းပါရေစ။
ေတြ႕ရွိရာေနရာ - ပုဂံ
အရြယ္အစား - အျမင့္ ၂၆.၅ စင္တီမီတာ ၊ ထု(အထူ) ၃.၅ စင္တိမီတာ ၊အက်ယ္ ၂၆.၅ စင္တီမီတာ၊
လက္ရွိတည္ေနရာ - ဗစ္တိုးရိးယား နဲ႕ အယ္ဘာတ္ ျပတိုက္၊ လန္ဒန္။
ျပတိုက္ပစၥည္း အမွတ္ - IS.127-1999

ဒီအစိမ္းေရာင္ စဥ့္ထည္ေက်ာတ္ျပား ဟာ ၁၂ ရာစုမွျပစ္ျပီး ယေန႕ျမန္မာလို႕ေခၚတဲ့ ဘားမားကပါ။ နံရံ ဒါမွမဟုတ္ ၾကမ္းခင္းအျဖစ္ အသုံးျပဳတာမ်ိဳးပါ။ ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတာက ေစတီ ရဲ့ေအာက္ေျခရွိ နံရံမွာ အလွဆင္ေက်ာတ္ျပား အျဖစ္အသုံးျပဳတာမ်ိဳးပါ။ ဒီလိုအလွဆင္ေက်ာတ္ျပားေတြဟာ ဗုဒၶဘုရားရွင္ရဲ့ ဘဝေဟာင္းျဖစ္စဥ္ေတြျဖစ္တဲ့ ငါးရာငါးဆယ္ ဇာတ္နိပါတ္ေတာ္ေတြကို ေဖာ္ျပတာပါ။
Alex Biancardi ကျပတိုက္ကိုလႉဒါန္း ခဲ့တာပါ။
-----------------------------------------------

စဥ့္ရည္သုတ္လိမ္းတဲ့ သဲအုတ္ဇာတ္ေတာ္ ေတြ႕ႏိုင္တဲ့ေနရာေတြကေတာ့

ေရႊစည္းခုံ- ၁၁ ရာစုႏွစ္
အာနႏၵာ- ၁၁ ရာစုႏွစ္
စူ႒ာမုနိ - ၁၂ ရာစုႏွစ္
စိုးမင္းၾကီးေစတီ - ၁၃ ရာစုႏွစ္
ထီးလိုမင္းလို- ၁၃ ရာစုႏွစ္
ဓမၼရာဇက- ၁၃ ရာစုႏွစ္
မဂၤလာေစတီ - ၁၃ ရာစုႏွစ္
မာန္ေအာင္ေစတီ- ၁၃ ရာစုႏွစ္

၁၈၉၁ ခုႏွစ္ေလာက္က ဂ်ာမန္အမ်ိဳးသား ဘူမိေဗဒပညာရွင္ Dr. Fritz Von Noetling ခိုးယူစဥ္က စဥ့္ထည္ ေက်ာတ္ျပား ၅၀၀ ခန္႕ပါသြားႏိုင္ပါတယ္။ အခုျမင္ေနရတဲ့ ဗစ္တိုးရိးယား နဲ႕ အယ္ဘာတ္ ျပတိုက္၊ လန္ဒန္က စဥ့္ထည္ ေက်ာတ္ျပားဟာ အဲဒိအခိုးခံရတဲ့ အထဲက တစ္ခုျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

ဘုရားေလာင္းေဗာဓိသတ္ေလာကနာထ

အမ်ိဳးအစား - ႐ုပ္ထု/ ႐ုပ္ပြားေတာ္
အခ်ိန္ကာလ - ၁၀ ရာစု
အမ်ိဳးအစား - ေၾကးနီပံုသြင္း၊ ေရႊခ်
ေတြ႕ရွိရာေနရာ - ပုဂံ
အရြယ္အစား - အျမင့္ ၇.၂၅ လက္မ ၊ အက်ယ္ ၄.၇၅ လက္မ။
လက္ရွိတည္ေနရာ - ဗစ္တိုးရိးယား နဲ႕ အယ္ဘာတ္ ျပတိုက္၊ လန္ဒန္
ျပတိုက္ပစၥည္း အမွတ္ - IM.39-1922

ဒီ ဘုရားေလာင္းေဗာဓိသတ္ေလာကနာထ မင္းထိုင္ပံု ဟာ ၁၀-၁၁ ရာစုေႏွာင္းပိုင္းျဖစ္ျပီး အေတာ္ေလးကိုရွားရွားပါးပါးနဲ႕ ၁၀ ရာစု သို႕မဟုတ္ ၁၁ရာစု ေႏွာင္းလား ဆိုတာ ဝိေရာဓိ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့လက္ရာမ်ိဳးပါ။ သို႕ေသာ္လည္းဘဲ အေစာပိုင္းေခတ္ဦး ေသေသသပ္သပ္ အႏုစိတ္ျခယ္မႈန္းတတ္တဲ့ လက္ရာမ်ိဳးအျဖစ္ေတြ႕ရပါမယ္။ ဒီမင္းဝတ္တန္ဆာေယာက္်ားပံု ႐ုပ္ထု/႐ုပ္ပြားေတာ္ကို ပုဂံဘုရားပုထိုး မွာလႉဒါန္းခဲ့တာပါ။

ပုဂံေခတ္ လက္ရာေတြမွာ အိႏၵိယ,ပါလ( India, Pala )ဟန္လႊမ္းမိုးမႈေတြကို အမ်ားအားျဖင့္ ဘုရားဆင္းတုေတာ္ေတြမွာေတြ႕ရ ျပီး၊ မဟာယာနဟန္ ေတြကိုေတာ့ေျမပံုဘုရား၊ နံရန္ေဆးေရးပန္းခ်ီေတြမွာအေတြ႕မ်ားပါတယ္။ အပယ္ရတနာ ဘုရားဟာမဟာယာနဟန္ပါ။ ဟင္ဒူဘာသာ( Hindu )အယူဝါဒကိုေတာ့ ေဗဒင္၊အခါေပး နဲ႕ နတ္ဘုရား႐ုပ္ထုအခ်ိဳ႕ ေတြမွာေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပုဂံေခတ္ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈ ဟာအမ်ားထင္သလို ဗုဒၶဘာသာ တစ္ခုတည္းမဟုတ္ပါ။ ေနာက္ျပီး စိတ္ဝင္စားစရာအျဖစ္ လူေျပာမ်ားလွတဲ့ အရည္းၾကီး ကိုးကြယ္မႈ ကိုဘယ္ေက်ာက္စာ၊ဘယ္လိုအေထာက္ ထားမ်ိဳးမွာမွရွာမရပါ။ အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့မင္း ေတြအေနျဖင့္ ဘယ္ကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈကိုမွ ဖိႏွိပ္တာမ်ိဳးကိုမရွိပါ။
အနိ႐ုဒၶ (အမ်ားေခၚ အေနာ္ရထာ) မင္းဟာ မဟာယာနဗုဒၶဘာသာကိုးကြယ္ယံုၾကည္မႈကိုပါခ်ီးျမင့္တယ္ဆိုတာ သူကိုယ္တိုင္ျပဳလုပ္လႉဒါန္းတဲ့ ေျမပံုဘုရား ေနာက္ေက်ာစာမွာ

ဧေသာ ေလာကနေထာ မဟာရာ
ဇသိရီ အနိ႐ုဒၶေဒေဝနကေတာ
မိမုတၱ မုတံၱ သဟေတၱေနဇာတိ

(ျမန္မာလိုျပန္ကေတာ့)
ဤေလာကနာထ(ဘုရားေလာင္း) ပံုေတာ္ကို
သိရီ အနိ႐ုဒၶေဒဝ မင္းၾကီးလည္း
သံသရာမွ ထြက္ေျမာက္ရန္ ကိုယ္တိုင္လုပ္သည္။

ဒီေျမပံုဘုရား(အုတ္ခြတ္ဘုရား)ကို ခန္႕မွန္း ၁၉၃၈ေလာက္က ပခုကၠဴေရစၾကိဳ ကားလမ္း၊ ပခုကၠဴက ၁၂ မိုင္ကြာ ကန္သစ္ရြာသူၾကီး ဦးဘတင္က ေက်ာက္စာဝန္ေဟာင္း ဦးျမဆီလာေပး/လာျပ ( ေပးလား/ျပလား မေသခ်ာ) တယ္လိုဆိုပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ကိုယ္တိုင္လဲမျမင္ဖူးပါ။
Ref: ေဒါက္တာသန္းထြန္း၏ ပုဂံ ( ၂ )သုေတသနစာတမ္း၊ အမွတ္ ၁၄ ၊ ဒီဇင္ဘာ ၁၉၉၆၊ ကလ်ာ မဂဇင္း။

မာန္စစ္သည္ ေျမြေခါင္းထြက္

အမ်ိဳးအစား : စဥ့္ထည္ ေက်ာတ္ျပား ( မာန္စစ္သည္ ေျမြေခါင္းထြက္ )
အခ်ိန္ကာလ : ၁၉ ရာစု အေစာပိုင္း
ျပဳလုပ္ပံုနည္းပညာ : ရႊင့္ေစး ကိုအုတ္ရေအာင္အရင္ဖုတ္၊ ျပီးရင္စဥ့္ရည္သုတ္လို႕အလြယ္ရွင္းပါရေစ။
ေတြ႕ရွိရာေနရာ : အင္းဝျမိဳ႕ေဟာင္း၊
အရြယ္အစား : အျမင့္ ( ပတ္လည္ ) ၂၂ ဒသမ ၅ စင္တီမီတာ
လက္ရွိတည္ေနရာ : ဗစ္တိုးရိးယား နဲ႕ အယ္ဘာတ္ ျပတိုက္၊ လန္ဒန္
ျပတိုက္ပစၥည္း အမွတ္ : IM.134-1925


ျမတ္စြာဘုရားရွင္ တရားအားထုတ္စဥ္ သေဗၺညဳတညဏ္(အရာအားလုံးကိုထိုးထြင္းသိျမင္ေတာ္မူေသာညဏ္) မရေအာင္ မာန္နတ္မင္းနဲ႕သူ႕စစ္သည္ေတာ္ေတြက ဘုရားရွင္ကိုျခိမ္းေျခာက္ေႏွာင့္ယွက္ ရာမွာပါတဲ့ မာန္စစ္သည္ ႏွစ္ဦးပံုပါ။ စစ္သည္ႏွစ္ဦး၏ ဦးေခါင္းထက္တြင္ ေျမြဆိုးကိုလည္ေကာင္း၊ လက္တြင္ဓားကိုင္စြဲထားသည္ကိုလည္ေကာင္းေတြ႕ရပါမယ္။ ေအာက္ကစာ " မာန္စစ္သည္ေျမြေခါင္းထြတ္" ကိုေတာ့ရွင္းျပရန္မလိုေတာ့ပါ။
၁၉ရာစုအေစာပိုင္းကာလ ဘိုးေတာ္ဘုရား လက္ထက္ မင္းကြန္းပုထိုးေတာ္ၾကီးတည္ေဆာက္စဥ္ ဒီအလွဆင္ေက်ာတ္ျပား(စဥ့္ျပား)ေတြကိုအသုံးျပီျပဳခဲ့တာပါ။ ၁၈၁၉ မွာ ဘိုးေတာ္ဘုရားနတ္ရြာလားေတာ့ ပူထိုးေတာ္ၾကီးလဲ မျပီးဘဲက်န္ခဲ့ပါတယ္။

ဒီေနရာမွာ ေျပာစရာေတြအမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။ ဒီစဥ့္ကိုစေျပာမယ္ ျပတိုက္က ဘာေၾကာင့္မ်ား ေအာက္ေျခက ဂဏန္း၄၄၉ ကို မရွင္းလဲမသိပါ။ ပံုကိုေသခ်ာၾကည့္ရင္ျမင္ေနရပါတယ္။ ျပစ္ႏိုင္ေျခရွိတာက ဒီစဥ့္ကြင္းရဲ့ အမွတ္စဥ္ျဖစ္မယ္လို႕ထင္ပါတယ္။ ေနာက္ျပီး ေဘးေဘာင္ အနားသတ္မွာ ပန္းပြင့္လိုလိုထင္ရေပမဲ့ အလွဆင္တဲ့ပန္းပြင္႐ိုး႐ိုးမဟုတ္ပါဘူး။ ဓမၼလွည္းဘီးလို႕လူသိမ်ားတဲ့ The Wheel Of Dharma ပါ။ မာန္နတ္မင္းနဲ႕အေပါင္းပါေတြကို တရားဓမၼျဖင့္ေအာင္ျမင္ျခင္းကိုေဖာ္ေဆာင္ပါတယ္။ ဝတ္စားဆင္ယဥ္မႈမွာေအာက္ပိုင္း
ကုန္းေဘာင္ေခတ္အဝတ္စား နဲ႕ အေပၚပိုင္းအဝတ္မပါ။ မ်က္ႏွာတြင္အေမႊးရွည္ရွည္ မႈတ္ဆိတ္ေတြ.ရပါမယ္။
ထူးထူးျခားျခားလို. ထင္မိပါတယ္၊ ၁၉ရာစုဦးလက္ရာေတြမွာ ဒီလိုအေမႊးရွည္ရွည္အေတြ.ရနည္း လြန္းလို.ပါ။
ဒီလိုအလွဆင္စဥ့္ကြင္းေတြကို ၁၁ရာစုေခတ္လယ္ ပုဂံ ငကၽြဲနေတာင္းဘုရားမွာစေတြ.ရ ပါတယ္။
ပုဂံေခတ္ စဥ့္ဖိုေဟာင္းကိုျမင္းကပါရြာမွာေတြ.ရတယ္။ ရခိုင္ဘက္မွာေတာ့၁၄၃၀တည္တဲ့ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ မွာေတြ.ေနရပါျပီ။ အခုဒီ ၁၉ရာစုဘိုးေတာ္ လက္ထက္စဥ့္ကြင္းကိုေတာ့ ၁၇ရာစုလယ္ကစျပီးအေတြ.ရမ်ားတဲ့ စစ္ကိုင္း ဝင္းက်င္ကစဥ့္ဖိုေတြကဘဲျဖစ္မယ္။ စဥ့္ဖိုေဟာင္းေတာ့ မတူးလို႕ မေတြ.ရေသးပါ။
ေနာက္ဆုံးေျပာခ်င္တာက ပုထိုးေတာ္ၾကီးပါ။ ဘိုးေတာ္ဘုရားေနာက္ ဘယ္ျမန္မာဘုရင္မွ ျပီးေအာင္ဆက္မတည္ပါ။
" ဘုရားလဲျပီးျပည္ ၾကီးလဲပ်က္" ဆိုတဲ့ တေဘာင္ ေၾကာက္လို႔ဘဲျဖစ္မွာပါ။ ဒါလည္း ေကာင္းပါတယ္။ ေရွးလက္ရာမပ်က္ေလ့လာလို႕ရတာေပါ့။