စာေရးဆရာ ခ်စ္စံဝင္းက တေကာင္း ပ်ဴ အိုးမ်ားဆိုျပီး စာအုပ္တစ္အုပ္ ထုတ္ပါတယ္။ စာမ်က္ႏွာ အစမွာတင္ စာေရးသူက သူသည္ ျမန္မာ့အိုးသမိုင္းကို ေရးမွာမဟုတ္၊ အိုးအေၾကာင္းသာေရးတယ္ ဆိုျပီး ၾကိဳတင္ေျပာထားတာမို႕ သမိုင္းနဲ႕ သက္ျပီး အယူဆေတြ လႊဲေခ်ာ္ခဲ့ရင္ သူ႕မွာတာဝန္ရွိမယ္ မဟုတ္ပါ။
သို႕ေပမယ့္ စာတစ္အုပ္လုံးမွာေျပာသြားတာက ' တေကာင္း ' မွာသူတူးေဖာ္ေတြ႕ရွိတဲ့ အိုးေတြက ပုဂံထက္ ေစာတဲ့ အေထာက္အထားေတြ ေတြ႕ပါတယ္ဆိုျပီး အၾကိမ္ၾကိမ္ေျပာျပန္ပါေသးတယ္။ တူးေဖာ္ေတြ႕ရွိတဲ့ အိုးေတြထဲမွာ လူ႕အ႐ိုးျပာ၊ ေလာင္ကြၽမ္းထားတဲ့ လူ႕အ႐ိုး ႏွင့္ လူ႕အသုံးေဆာင္ ပစၥည္းေတြေတြ႕တယ္ ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို အဓိက အခ်က္အျဖစ္ ' ကိုင္ ' ျပီးေျပာတာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ သိပ္ျပီး ခိုင္မွာလွတယ္ေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ရွင္းရွင္းေျပာေတာ့ သူမို႕ ေျပာရဲတယ္ ။ တပ္အပ္။
စဥ္းစားရမယ့္ အခ်က္ေတြက အိုးထဲမွာ လူ႕အ႐ိုးျပာေတြ႕တိုင္း ၊ မီးကြၽမ္း လူ႕အ႐ိုးေတြ႕တိုင္း ပ်ဴ အ႐ိုးအိုးလို႕ ေျပာမရပါ။ အ႐ိုးျပာထည့္တဲ့ ဓေလက ယေန႕အထိ ဟိႏၵဴဘာသာဝင္ေတြမွာ ရွိေနဆဲျဖစ္လို႕ပါ။ ပ်ဴ ေတြေနထိုင္ခဲ့ပါတယ္ဆိုတဲ့ ၊ ဗိႆဏိုး ၊ သေရေခတၱာ ၊ ဟန္လင္း ၊ ပုဂံ စတဲ့ ေဒသေတြမွာ ပ်ဴအေထာက္အထားရွာတဲ့အခါ ' ပ်ဴ စာ ' ပါ အ႐ိုးအိုး၊ ေရႊေပလႊာ ၊ ေငြေပလႊာ ၊ ဘုရားစာ ၊ ေက်ာက္စစ္ လက္ရာ စတဲ့ စတဲ့ အျခားခိုင္မာတဲ့ အေထာက္အထား အမ်ားအျပားေတြ႕တဲ့အတြက္ ခိုင္မာတဲ့ သက္ေသကိုရပါတယ္။
ေရွးေဟာင္းသုေတ သနမွာ သက္သက္ ညွာညွာ ေျပာစရာအေၾကာင္းမရွိ လို႕ ဆိုစကားရွိထားေပမင့္ သက္သက္ညွာညွာေျပာရ ရင္ ' ေရွ႕ဆက္ ျပီး သုေတသန ' လုပ္ပါ ဦးဆိုတာပါဘဲ။ ထားပါေတာ့။
က်ေနာ္ ေျပာခ်င္တဲ့ အိုးေတြအေၾကာင္း ဆက္ၾကရေအာင္ပါ။ ေရွးက လုပ္တဲ့ ျမန္မာ့အိုးေတြမွာ
တခ်ိဳ႕ အိုးေတြက ၾကီးတယ္ ။ တုတ္တယ္ ။ ခိုင္တယ္။ မဲတယ္။ စိမ္းျပာျပာႏိုင္တယ္။ အရြယ္စားၾကီးလို႕ ကိုင္ရတြယ္ရ သိပ္မလြယ္။
တခ်ိဳ႕ အိုးေတြက ငယ္တယ္။ သြယ္တယ္။ အခ်ိဳး ဆ ေသးတယ္။ ကိုင္ရတြယ္ရ လြယ္တယ္။
တခ်ိဳ႕ အိုးေတြက ၾကီးေပမယ့္ အကိုင္တြယ္မခံ ၊ ခတ္ဆတ္ဆတ္မို႕ ကြဲေၾကလြယ္တယ္။
တခ်ိဳ႕ အိုးေတြက ငယ္ေပမယ့္ မာတယ္၊ သြယ္ေပမယ့္ ခံႏိုင္ရည္ရွိတယ္။
အိုးအေၾကာင္းေျပာမယ္ဆိုေတာ့ ကနဦး ေရွးကလူေတြသုံးတဲ့ အိုးက ' ဝါး အိုး ' ပါ။
ခပ္ရြယ္ရြယ္ ဝါးပင္ကို ခုတ္ျဖတ္ျပီး အတြင္းက ဝါးဆစ္ေတြကို ထြင္းထုတ္ျပီး သယ္စရာ ၊ သိမ္းစရာ (container) အျဖစ္သုံးတဲ့ ဝါးအိုးကို ေျပာပါတယ္။ ဝါးက်ဥ္ေတာက္ေပါ့။
လြန္ခဲ့တဲ့ ၅ ႏွစ္ေလာက္အထိေတာ့ ျမန္မာျပည္အထက္ပိုင္း ကခ်င္ျပည္နယ္ဘက္မွာ အဲလိုဝါးဝါးက်ဥ္ေတာက္ေတြကိုသုံး
ေတြမလုပ္တတ္ေသးခင္က ဝါးကို ဒီလိုဘဲ ခ်က္ျပဳပ္ရာမွာ သုံးခဲ့ရတယ္။
ျမန္မာ့ေျမေပၚမွာ အိုးလုပ္တဲ့ အေလ့ထ ဘယ္အခ်ိန္ ဘယ္ရာစုမွာ စျပီး တတ္ေျမာက္ျဖစ္ထြန္းလာတယ္ဆိုတာ တပ္အပ္ေျပာဖို႕မလြယ္ပါ။ ေျမအိုးကို ဘယ္လိုဘယ္ပံုလုပ္ၾကတယ္ ဆိုတာကိုေတာ့ မွန္းဆျပီး ေျပာႏိုင္ပါတယ္။
တိုတိုတုတ္တုတ္ေျပာရရင္ ရႊံ႕ေစးေျမကို လက္ေကာက္ဝတ္လုံးေလာက္တုတ္ျပီး လက္တစ္လံေလာက္ရေအာင္ လုပ္ယူမယ္။ ျပီးေတာ့မွ ေအာက္ကေန အေပၚ ရစ္ေခြျပီး ထပ္မယ္။ ျပီးေတာ့မွ ညီညာတဲ့ မ်က္ႏွာျပင္ရေအာင္ ေရသုံးျပီး ပြတ္သပ္ ပံုသြင္းမယ္။ လူ႕လက္ တစ္ေတာင္ေလာက္ အျမင့္ရျပီးေနာက္ ေနလွန္းအေျခာက္ခံတဲ့အခါ သီးႏွံထည့္စရာ ' အိုး ' ကို ရပါတယ္။
ေျမအိုးေတြကို ေသာက္သုံးေရ သိုေလွာင္တဲ့ေနရာမွာ သုံးႏိုင္တဲ့အဆင့္ေရာက္ေအာင္ တိုးတက္မႈအဆင့္ဆင့္အတြက္ ေရွးလူတို႕အေနနဲ႕ အႏွစ္ ၃၀၀ ေက်ာ္ ၾကာခဲ့ပါတယ္။
ျမန္မာ့ ေျမေပၚမွာ ပံုသြင္းထားတဲ့ ေျမအိုး ေျမသားေတြကို မီးတိုက္ အပူေပးျပီး သုံးတဲ့ ဓေလ့ ဘယ္ရာစုမွာ စတယ္ဆိုတာ ေျပာဖို႕မလြယ္ပါ။ ဒါက အိုးသမိုင္း ကို လူတိုင္းနာလည္ေအာင္ ေျပာတာပါ။
' အိုး ' အေၾကာင္းေျပာေတာ့ ' စဥ့္ ' အေၾကာင္းခ်န္ထားလို႕ မရ။ ပံုသြင္းထားတဲ့ ေျမအိုး ေျမသားေတြကိုေတြ စဥ့္သုတ္ျပီး မီးဖုတ္အပူေပးတဲ့ အေလ့အထ ၁၁ ရာစုေႏွာင္းပိုင္း ပုဂံမွာ ေကာင္းေကာင္းတတ္ႂကြမ္းေနပါျပီ။ အေရွ႕ဖက္လိပ္ အေနာက္ဖက္လိပ္ ဘုရားႏွစ္ဆူမွာ စဥ့္သုတ္ေျမသား (စဥ့္ထယ္) ေတြကို
ေဖာေဖာသီသီ စျပီး သုံးတာေတြ႕ရပါတယ္။
စဥ့္ထယ္အေၾကာင္းေျပာတဲ့အခါ စဥ့္ရည္ရေအာင္ ေရွးကျမန္မာတို႕ ဘယ္လိုဘယ္ပံုလုပ္ယူတယ္ဆိုတာ ရွင္းျပပါဆိုျပီး ေမးတတ္ၾကတယ္။ တိုတိုတုတ္တုတ္ ေျဖရရင္ ' ေသျခာ မေျပာတတ္ပါ ' ။
စဥ့္ရည္ကို ဘယ္လိုသုတ္တယ္ဆိုတာကိုေတာ့ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ေျမသားကို လိုခ်င္တဲ့ ပံုစံရေအာင္ ထြင္းယူ ပံုသြင္းတယ္၊ အေျခာက္ခံမယ္၊ ျပီးေတာ့မွာ စဥ့္ရည္ကို သုပ္လိမ္းတာျဖစ္ပါတယ္။ အသြင့္လုပ္ျပီးသား ေျမခြက္ ၊ ေျမပုကန္ထဲကို စဥ့္ရည္ထည့္ျပီး ေဘာင္ဘင္ခတ္ေအာင္လုပ္ျပီး စဥ့္ရည္လူးတဲ့ နည္းက စုပ္တံသုံးျပီး သုတ္တာထက္ ပိုျပီး ညီညာတဲ့ မ်က္ႏွာျပင္ကို ရပါတယ္။
အသင့္လုပ္ျပီးသား ေျမသားမီးဖုတ္ကိုမွ စဥ့္ေရ သုပ္လိမ္းတယ္၊ အေျခာက္ခံတယ္။ ျပီးေတာ့မွ စဥ့္ထယ္ျပားကို ဘုရားပစၥယံမွာ သ႐ိုးကိုင္၊ ပန္းရံကိုင္ျပီး ကပ္တယ္လို႕ သိထားတဲ့ အသိမွာ ေနာက္တစ္ခုတိုးဖို႕လိုပါမယ္။ ျပီးခဲ့တဲ့ ၂ ႏွစ္ေလာက္က ေက်ာက္ဆည္မွာေတြ႕တဲ့ ဆပ္သြားဘုရား အထက္ ပစၥယံမွာ ကပ္ထားတဲ့ စဥ့္ထယ္ေတြမွာ စဥ့္ရည္မသုတ္လိမ္းဘဲ ေျမျပား ႐ုပ္ႂကြ အျဖစ္က်န္ေနေသးတဲ့ အခ်ပ္အေတာ္မ်ားမ်ား ကိုေတြ႕ရပါတယ္။
ေျမသားကို ပစၥယံမွာ အရင္ကပ္၊ ျပီးေတာ့မွ စဥ့္ရည္သုတ္တာမ်ိဳးလည္းရွိေသးတယ
ဘုရား ပစၥယံေတြမွာ စဥ့္ထယ္ေတြ ကပ္ျပီးအလွဆင္ လႉဒါန္းတဲ့ ဓေလ့ ၁၁ ရာစု ပုဂံမွာ ရွိႏွင့္ျပီး ျဖစ္တယ္လို႕ ေရွ႕မွာေျပာခဲ့ျပီးပါျပီ။ ဒါေပမယ့္ ဒီလိုစဥ့္ထယ္ေတြ လုပ္တဲ့ အတတ္ပညာကို ေရွးက ျမန္မာေတြ ဘယ္လိုဘယ္ပံုတတ္ေျမာက္လာတယ္ဆိုတ
ျပည္တြင္း ျပည္ပ ပညာရွင္ အမ်ားစုက ျမန္မာေတြရဲ့ စဥ့္ထယ္ပညာဟာ တရုတ္ေတြဆီက ရတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ တရုတ္မွတ္တမ္းအခ်ိဳ႕ အရ ျမန္မာတို႕ရဲ့ တေကာင္းေဒသကေန တရုတ္ျပည္ကို စဥ့္ထယ္ေတြ ေရာင္းတယ္လို႕လည္း ေတြ႕ရျပန္ပါေသးတယ္။ ရခိုင္ျပည္ဘက္က ဘုရားေတြမွာ အလွဆင္တဲ့ စဥ့္ထယ္ တခ်ိဳ႕ ျမန္မာပုဂံ ၁၁ ရာစုထက္ ပိုေစာတာကိုေတာ့ ျပည္တြင္း ျပည္ပပညာရွင္အမ်ားစု မျမင္ေသးတဲ့ အခ်က္ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဆိုျပီးခဲ့သလိုပါဘဲ သိပ္ ျငင္းခုန္လို႕ ေကာင္းတဲ့အေၾကာင္းရာပါ။
ျမန္မာေတြရဲ့ စဥ့္ထယ္ဓေလ့ဟာ ပုဂံ ၁၁ ရာစုေလာက္မွာ တိုးတက္ေကာင္းမြန္ခဲ့ေပမယ့္ ၁၂ ရာစုမတိုင္ခင္မွာဘဲ ကြယ္ေပ်ာက္သြားတယ္။ ၁၅ ရာစု ပဲခူးဓမၼေစတီမင္း လက္ထက္ေလာက္မွာစဥ့္ထယ္ပညာ ျပန္ျပီး တိုးတက္လာျပန္ပါတယ္။ ဒီမင္းလက္ထက္ ေကာင္းမႈ ဘုရားေစတီေတြမွာ စဥ့္ထယ္ေတြ ေဖာေဖာသီသီသုံးျပီး အလွဆင္လႉဒါန္းခဲ့ပါတယ္။
ဘုရင့္ေနာင္ ေခတ္ေရာက္တဲ့အခါ ျမန္မာတို႕ရဲ့ အိုးလုပ္ပညာ ၊ စဥ့္ထယ္ပညာဟာ ပိုျပီး အႏုစိတ္လာသလို ၊ အရြယ္စားေသးငယ္တဲ့ အိုးေတြကိုပါ ႂကြမ္းႂကြမ္းက်င္က်င္ ထုတ္လုပ္လာႏိုင္ခဲ့တယ္။ အေရာင္ေသြးထက္ ဟန္ပန္ဒီဇိုင္း (shape) ေတြပါ စုံလာတယ္။ မီးဖိုေခ်ာင္သုံး ဟင္းခတ္အေမႊးၾကိဳင္ေတြထည့္တဲ့ေန
အဲဒီေနာက္ ဗဒံုမင္း ၁၈ ရာစုႏွစ္ေလာက္အထိ စဥ့္ထယ္လုပ္သားေတြ အက်ိဳးစီးပြါးျဖစ္ထြန္းခဲ့ပါတယ္
ျမန္မာ့အိုးသမိုင္း ဆိုတာထက္ အိုးနဲ႕ပတ္သက္တဲ့ တိုးတက္ျဖစ္ထြန္းမႈကို ေဒသတြင္း အေရွ႕ေတာင္အာရွႏိုင္ငံေတြနဲ႕ ယွဥ္ ၾကည့္တဲ့အခါ အႏုပညာလက္ရာ အညံ့ဆုံးအဆင့္မွာ ရွိေနတာကိုေတာ့ အားမနာတမ္း ေျပာခ်င္ပါတယ္။
အိုးေတြတင္မကပါ။ ေျမသား စဥ့္ထယ္ ပုကန္၊ ခြက္ေတြဟာ ထိုင္း ၊ ဗီယက္နမ္ ၊ ကေမာၻဒီးယား စတဲ့ ႏိုင္ငံေတြနဲ႕ ယွဥ္တဲ့အခါ အႏုစိတ္လက္ရာ ၊ ေကာက္ေၾကာင္းအလွ ႏွင့္ ဟန္ပန္ဒီဇိုင္း (shape) ေတြမွာပါ ဆန္းသစ္မႈအားနည္းတာ ေတြ႕ရပါတယ္။
သို႕ေပမယ့္ ျမန္မာ့အိုးဟာ ၾကီးတယ္၊ ခိုင္တယ္ ၊ ခန္႕တယ္ ဆိုတဲ့ေနရာမွာ ေဒသတြင္း အိုးေတြထက္ သာတယ္။ အိုးေရာင္းတဲ့ အခါ ' အိုးကို တံပိုး (လက္ေကာက္ဝက္နီးပါးရွိတဲ့ တုတ္ေခ်ာင္း) နဲ႕ ေဒါင္ေဒါင္ျမည္ေအာင္ ေခါက္ျပ ႐ိုက္ျပျပီးမွ ေရာင္းပါတတဲ့။ အဲလို ျမန္မာ့အိုးၾကီးေတြဟာ ဘိလပ္ အိုးျပပြဲမွာ တခုတ္တရ ထည့္ျပရေလာက္ေအာင္ နာမည္ရခဲ့ပါေၾကာင္း ေျပာပါရစိဗ်ာ။
၀၈၊ ၀၈ ၊ ၂၀၁၃
ပဲခူး ဂယ္လာရီ ျပခန္းဖြင့္ပြဲ အမွတ္တရ။
