" ပုဂံကို ဖ်က္ဆီးၾကသူမ်ား "

" ပုဂံကို ဖ်က္ဆီးၾကသူမ်ား " ( အရင္က " ပုဂံကိုပ်က္စီးၾကသူမ်ား " လို႕မွားေရးခဲ့တယ္)

ေဒါက္တာသန္းထြန္း ျပဳစုတဲ့ ပုဂံကိုပ်က္ဆီးၾကတဲ့ လူ/စာရင္း က ၂၅ မတ္လ ၁၂၁၂ ကေနစျပီး ၅ ဇူလိုင္ ၁၉၇၉ အထိပါ။ ၁၉၇၉ ေနာက္ပိုင္း စာရင္းကိုလည္း ျပဳစုခဲ့မယ္လို႕ ယံုၾကည္ပါတယ္။

အေၾကာင္းေၾကာင္း ေၾကာင္႔မထုတ္ျဖစ္တာဘဲျဖစ္ပါလိမ္႔မယ္။ ၁၉၈၀ ေနာက္ပိုင္းကေန ကေန႕အထိ စာရင္းကို လုပ္ဖို႕ကြၽန္ေတာ္တို႕ မ်ိဳးဆက္သစ္ေတြ တာဝန္ရွိပါတယ္။

ေဒါက္တာသန္းထြန္းဟာ ပညာရွင္ စစ္စစ္ျဖစ္လို႕ ဘယ္သူေတြက အဓိကတာဝန္ရွိသူ ရယ္လို႕ အဆင့္သတ္မွတ္ခ်က္(Ranking) မလုပ္ပါဘူး။

ကြၽန္ေတာ္ (Ranking) လုပ္ထားတာရွိပါတယ္။ မွန္ခ်င္မွမွန္ပါလိမ္႔မယ္။ ပုဂံတင္ မဟုတ္ပါဘူး ျမန္မာႏိုင္ငံအႏွံ႕အျပားက ဘုရား၊ ပုထိုး သာသနိက အေဆာက္ဦး၊ ေရွးေဟာင္းအေဆာက္ဦးအားလုံးပါပါတယ္။

၁။ မင္း (အုပ္ခ်ဳပ္သူ)
၂။ သဘာဝေဘးဒဏ္
၃။ ဘုရား ေဂါပက
၄။ သဒၵါ တရားထက္သန္သူ ရဟန္း/လူ
၅။ သိုက္သမား
၆။ ေရွးေဟာင္းသုေတသနသမား
၇။ အလုပ္လုပ္သူ လုပ္သား



၁။ မင္း (အုပ္ခ်ဳပ္သူ)

က်န္စစ္သားဟာ မြန္ေဒသမွာရွိတဲ့ ဘုရားပုထိုး တခ်ိဳ႕ကို ျပင္ဆင္မြမ္းမံျပီးေနာက္ ေရွးကထက္ပိုေကာင္းတယ္ လို႕ေက်ာက္စာေရးထားခဲ့တာရွိပါတယ္။

ပုဂံေနာင္းပိုင္းက တ႐ုတ္ေျပးမင္း ဟာ ဘုရားပုထိုးေတြကို ဖ်က္ျပီး ျမိဳ႕႐ိုးတည္ေဆာက္ပါတယ္။ အဲဒီကစ လာလိုက္တာ ကုန္းေဘာင္ ေခတ္မွာ ပိုဆိုးပါတယ္။ ပုဂံျပည္မွာရွိသမွ်ဘုရား၊ ဆင္းတု၊ နံရံေဆးေရး ၊ အလွဆင္ ေႂကြျပား အပါဝင္ ရွိရွိသမွ် အကုန္ျပင္ပါတယ္။ ျပင္ျပီးတိုင္းလည္းဘဲ ေရွးကထက္သာလြန္တယ္လို႕ေျပာပါတယ္။
ဘိုးေတာ္ဘုရားလက္ထက္မွာ ပုဂံအပါဝင္ ျမန္မာတျပည္လုံးမွာရွိတဲ့ ေက်ာက္စာေတြကို အမရပူရ ေရႊ႕ေစတဲ့အခါ အဆိုးဝါးဆုံး အမွားတခုကို က်ဳးလြန္လိုက္တာပါဘဲ။

မူရင္းေဒသမသိတဲ့ ေက်ာက္စာေတြေပၚလာတယ္၊၊ ဆင့္ထိုး၊ စပ္ထိုးေက်ာက္စာ ေတြေရးေစျပီး သမိုင္းမွတ္တမ္းေတြကို လြန္လြန္က်ဳးက်ဳး ဖ်က္စီးတယ္။

ထီးတင္၊ ထီးျပင္ ရင္း ဘုရားဌာပနာတိုက္ ေဖာက္တာမ်ိဳးကို ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ေတြကစျပီး လုပ္လာတာၾကာေနပါျပီ။

၁၉၈၈ ေနာက္ပိုင္း ပုဂံအဝင္အပါ ျမန္မာႏိုင္ငံအႏွံ႕အျပားက ဘုရား၊ ပုထိုး သာသနိက အေဆာက္ဦးေတြကို ထိပါးတဲ့အခါမွာေတာ့ အေျပာဆိုတစ္မ်ိဳးေျပာင္းလာပါျပီ။

ေရွးမူမပ်က္၊ေရွးလက္ရာမပ်က္လို႕ ေျပာပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အေျပာႏွင့္ အလုပ္မညီပါ။ ပုဂံက ဘုရားပုထိုးေတြကို မျပင္မေနရ စီမံကိန္းႏွင့္ ျပင္ေစတဲ့အခါမွာ ဘာမွနားမလည္ႏိုင္ေအာင္ျဖစ္ရပါတယ္။
၂၀၀၈ မွာသတင္းတပုဒ္ဖတ္လိုက္ရပါတယ္။ ေက်ာက္စာေတြကို ေနရာထပ္ေျပာင္းမယ္တဲ့။

ေရွးေဟာင္းဘုရာေတြကို မျပင္ဘဲပစ္ထားပါလို႕ဆိုလိုတာမဟုတ္ပါ။
မေပ်ာက္ဆုံးေအာင္ ထိန္းသိမ္း ( Conservation ) တာရယ္၊ ဆက္ျပီး မျပိဳမပ်က္ေအာင္ ကာကြယ္
( Preservation )တာရယ္၊ မူရင္းပံုစံမပ်က္ ျပန္တည္ေဆာက္ ( Restoration) လုပ္ရမွာပါ။

တခ်ိဳ႕ကေစတနာ တကယ္ေကာင္းတယ္၊ ၾကိဳးစားတယ္။ ဒါေပသိ ဘုရား၊ ပုထိုး သာသနိက အေဆာက္ဦးေတြကို ျပင္ဆင္တဲ့ အခါ ေရွးေဟာင္းသုေတသနသမား စစ္စစ္၊ သမိုင္းပညာရွင္စစ္စစ္ ေတြရဲ့အၾကံေပးမႈေတြကို ယူဖို႕လိုပါတယ္။

ဒါတင္မကပါ။ ဗိသုကာ ( Architectural) ၊ ကိုယ္ထယ္ ( Structural ) အပါဝင္ တကယ္ကြၽမ္းက်င္တဲ့ သက္ဆိုင္ရာ အင္ဂ်င္နီယာေတြရဲ့ တြက္ခ်က္စီစစ္ ၾကီးက်ပ္မႈေတြ လိုတယ္။

ဒါေတြမပါဘဲ သာမန္ ပန္းရံဆရား ၊ ပန္းခ်ီဆရာေတြ ႏွင့္သာ ျပင္ျပီး ေရွးလက္ရာမပ်က္လို႕ ေျပာတဲ့အခါ စိတ္မေကာင္းယံုက လြဲျပီးဘာမွမတတ္ႏိုင္ပါ။

၂။ သဘာဝေဘးဒဏ္
သဘာဝေဘးဒဏ္လို႕ ေျပာတဲ့အခါမွာ မီး၊ ေရ၊ ေလ ၊ငလ်င္ လို႕အဆင့္ခြဲလို႕ရတယ္။ မီးၾကီးေလာင္တာမ်ိဳးကေတာ့ က်န္စစ္သားလက္ထက္ကတည္းက။

ယေန႕အထိ မီးေလာင္ရင္ဘာေတြ လုပ္မလဲ( Fire Safety ) ဘယ္လိုျပင္ဆင္ထားရလဲဆိုတာ လုံးဝမရွိပါ။

ေခတ္အဆက္ဆက္ ေရတိုက္စားလို႕ ပါသြားတဲ့ ဘုရား ပုထိုးေတြ ေထာင္ခ်ီေနပါျပီ။ ပုဂံျပည္ရဲ့ သုံးပံု တစ္ပံု ေရထဲပါသြားပါျပီ။ ေရတိုက္စားမႈဒဏ္ကာကြယ္ဖို႕ ယေန႕အထိဘာမွမလုပ္ထားပါ။ ကမ္းျပိဳက်တာကို ကိုယ္တိုင္ ၾကည့္ဖူးပါတယ္။

ေခတ္အဆက္ဆက္ ေရတိုက္စားလို႕ ဘုရားျပိဳေတာ့မယ္ဆိုရင္ ရြာသားေတြက ဌာပနာတိုက္ေဖာက္ဖို႕သာ အားသန္ေနၾကပါတယ္။ ဘုရားေဘးနားတင္ ကပ္ေနတဲ့ ေက်ာက္စာကိုေတာ့ သတိမရပါ။

ေခတ္အဆက္ဆက္ ေရထဲပါသြားတဲ့ ဘုရားဆင္းတု၊ ေက်ာက္စာ အပါဝင္ ပစၥည္းအေတာ္မ်ားမ်ား ဧရာဝတီ ျမစ္ထဲမွာ ရွိေနႏိုင္ပါတယ္။ ေခတ္မွီနည္းပညာ၊ စစ္ပစၥည္းေတြႏွင့္ ျမစ္ေၾကာင္းတေလွ်ာက္လိုက္ရွာရင္ ေတြ႕ရမွာမလြဲပါ။

ေလ ၊ငလ်င္ ကေတာ့ အမ်ားသိတဲ့အတိုင္း ဘာဆိုဘာမွျပင္ဆင္ထားတာမရွိ။

၃။ ဘုရား ေဂါပက
အလုပ္ မလုပ္တာမဟုတ္။ မဟုတ္တာကိုသာလုပ္တယ္။
အလႉခံေကာင္းလို႕ ရတဲ့ဟာကို ဘုရားျပင္၊ ေစတီ ႏွင့္ ရုပ္ပြါးေတာ္ကို ေရႊခ်၊ အာ႐ံုခံတန္ေဆာင္းအသစ္ေဆာက္ ၊ ေစာင္းတန္းအသစ္သြယ္၊ ရင္ျပင္ေတာ္ကို ေက်ာက္ျပားခင္း။

သူတို႕ တစ္ခ်က္ လႉပ္လိုက္တိုင္း လက္ရာေဟာင္းေတြပ်က္စီးရတယ္။ ေရွးေဟာင္းသုေတသီေတြက လက္ရာမပ်က္ျပင္ပါလို႕ ဆိုေပမယ့္ နားမေထာင္။ သူတို႕အျမင္ ခိုင္ခိုင္ ခန္႕ခန္႕ရွိေအာင္ဆိုျပီး အလွအပေတြႏွင့္အစားထိုးတယ္။

ႏွစ္စဥ္ဘုရား ပြဲေတြက်င္းပျဖစ္ေအာင္ အားစိုက္တယ္။ ပိုဆိုးတာက ဗုဒၶဘာသာစစ္စစ္ ႏွင့္မဆိုင္တဲ့ တခ်ိဳ႕ အ႐ုပ္ အသစ္ေတြကို အခိုင္အခန္႕ေနရာေပးေေဆာက္လုပ္လာတယ္။

ဘာအလုပ္မွမရွိတဲ့ အခါ ဘုရားနံရံက ေရွးေဟာင္းေဆး ပန္းခ်ီေတြကို ေန႕စားအလုပ္သမားေခၚျပီး " ထံုး ပြတ္" ခိုင္းပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ ပုဂံသြားတဲ့ အေခါက္တိုင္း ေတြ႕ရပါတယ္။

သဗၺညု ဘုရား အတြင္းက နံရံကို " ထံုး ပြတ္" တဲ့ အလုပ္သမားတစ္ေယာက္ႏွင့္ လူေတြ႕ေမးျမန္းခဲ့ပါတယ္။

" ေဂါပက" ရဲ့အနက္က ေစာင့္ေရွာက္သူ။ သူတို႕ေစာင့္ေရွာက္တဲ့အထဲမွာ ေရွးပန္းခ်ီ၊ ပန္းပု၊ ရုပ္ပြါးေတာ္၊ အေဆာက္ဦးမပါ " သရီရဓာတု" ဓာတ္ေတာ္သာျဖစ္တယ္။

၄။ သဒၵါ တရားထက္သန္သူ ရဟန္း/လူ

ေဒါက္တာသန္းထြန္း ျပဳစုတဲ့ စာတမ္းအရ ေခတ္အဆက္ဆက္ ေရွးပန္းခ်ီ၊ ပန္းပု၊ ရုပ္ပြါးေတာ္၊ အေဆာက္ဦးေတြကို မြမ္းမံတယ္ဆိုျပီး ျပင္ဆင္ရင္း ဖ်က္မိရက္သား ျဖစ္တဲ့အထဲမွာ ရဟန္ေတြအမ်ားၾကီးပါတာေတြ႕ရပါတယ္။

ဥပမာေျပာရရင္ ပုဂံေခတ္ ဘုရားဆင္းတုေတြဟာ ခါးသိမ္ပါတယ္။ ဒါကို ကုန္းေဘာင္းေခတ္ရဟန္းက အျမင္မသာ၊ အမ်ိဳးသမီး ခါးႏွင့္တူတယ္ ဆိုျပီး အဲဒိခါး ေနရာကို ေရႊခ် ဒါမွမဟုတ္ မံ ျပီးျပင္ပါတယ္။ ပ်က္ေရာ။

ဟိုတခ်ိန္ ႏိုင္ငံျခားသား ေရွးေဟာင္းသုေတသန အရာရွိတစ္ေယာက္ရဲ့ မွတ္ခ်က္ မွာ " ထိုကိုယ္ေတာ္ ဆႏၵရွိသေလာက္ျပင္ျပီးရင္ ေရွးလက္ရာ တစ္ကြက္မွ က်န္ေတာ့မွာ မဟုတ္" တဲ့။

ဘုရားျပင္တဲ့ ရဟန္းႏွင့္ လူ လက္ရာတူပါတယ္။

ေနာက္တစ္ခု လူက ဘာသာသြားလဲဆိုေတာ့ ေရတိုက္စားလို႕ ဘုရားျပိဳေတာ့မယ္ဆိုရင္ ဌာပနာတိုက္ေဖာက္တယ္။ ေရတိုက္မစားဘဲလည္း ေဖာက္တယ္။ ဘုရားဝင္းထဲ၊ ဒါမွမဟုတ္ ေစတီနားကပ္လ်က္ရွိေနတဲ့ အလႉရွင္ရဲ့ ေက်ာက္စာေတြကို လူတခ်ိဳ႕က ဘာေရးထားတယ္ဆိုတာသိတယ္။

အလႉစာရင္းထဲက အဖိုးတန္ ေရႊ၊ ရတနာေတြႏွင့္ လုပ္ထားတဲ့ ဆင္းတု၊ ပစၥည္းစာရင္းကို သိျပီး ေလာဘေဇာႏွင့္ ေဖာက္ယူပါတယ္။ ေက်ာက္စာအဆုံးမွာ ေရးထားတဲ့ "က်ိန္စာ" ကိုမဖတ္ပါ။ ဖတ္လဲ မေၾကာက္ပါ။

ေနာက္တစ္ခု ထပ္ေျပာခ်င္တာက ' ပုဂံ' ဟာ အန္ေကာဝတ္ ေက်ာင္းေတာ္လို ႏွစ္ရာေပါင္းမ်ားစြာ လူမေန၊ လူမသိ ေပ်ာက္ေနျပီး ျပန္ေပၚလာတာမ်ိဳးမဟုတ္။ သမိုင္း အၾကိဳကာလ ကတည္းက ယေန႕အထိ လူသားမ်ိဳးဆက္ေပါင္းမ်ားစြာ ေနလာခဲ့တဲ့ေနရာပါ။ အဲဒိလူေတြရဲ့ စားဝတ္ေနေရးေၾကာင့္လည္း ပုဂံဟာ ပ်က္ရတယ္။

၅။ သိုက္သမား
အမွတ္မထင္ ေတြ႕ရတာက သိုက္သမားေတြဟာ တခ်ိဳ႕ ေရွးေဟာင္းသုေတသနသမားေတြထက္ ပိုၾကိဳးစားျပီး အလုပ္လုပ္တယ္။ ေရွးေဟာင္း ျမိဳ႕ေတာ္၊ ေနရာ၊ ဘုရားေတြ မွာ ေရွးေဟာင္းသုေတသနသမားေတြ တူးတိုင္းထင္သေလာက္ ဘာမွမေတြ႕။

ေရွ႕က သိုက္သမားေတြမလိုခ်င္လို႕ ပစ္ထားတာေတြကို လိုက္ေကာက္ရသလိုပါ။ အဲဒိသိုက္သမားေတြထဲမွာ ပညာတတ္ေတြလည္းပါတယ္။

တခ်ိဳ႕ လူေတြ...... လူေတြ.....ပါတယ္။ သူတို႕ေရာင္းလိုက္တဲ့ အတြက္ေၾကာင့္ ေရွးပစၥည္းေတြ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းမွာထက္ ႏိုင္ငံရပ္ျခားမွာ ပိုမ်ားလာတယ္။

၆။ ေရွးေဟာင္းသုေတသနသမား

ပုဂံအႏုပညာတန္ဖိုး ထိန္းသိမ္းရန္ စာတမ္းမွာ ေဒါက္တာသန္းထြန္းေျပာထားတာရွိတယ္။ " တခ်ိဳ႕ ေရွးေဟာင္းသုေတသနသမား (Archaeologist)ဟာ ေရွးပစၥည္း (အေဆာက္အအံု) ကိုမူလအတိုင္းရွိေအာင္ (Preservation) လုပ္ဖို႕ သူ႕မွာတာဝန္ရွိေပမယ့္ ဘာေၾကာင့္ရယ္လို႕ မေျပာဘဲ အဲဒီတာဝန္ကို ေလးေလးနက္နက္ မေဆာင္ရြက္ရင္ ကြၽန္ေတာ္တို႕မွာ အံ့ဩတာက လြဲလို႕ ဘာမွ်မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ပါ" တဲ့။

ထိန္းသိမ္းရန္ အပါဝင္၊ တူးေဖာ္ရန္ဆို တာလည္းပါပါေသးတယ္။ တူးျပီးတိုင္းလည္း အမ်ားသိေအာင္ အစီရင္ခံစာထုတ္ဖို႕လိုပါတယ္။

ဦးေအာင္ေသာ္ျပီးေနာက္ လူသိမ်ားထင္ရွားတဲ့ တူးေဖာ္မႈမ်ိဳး ေနာက္ထပ္လုပ္ရပါမယ္။ အစီရင္ခံစာတင္တဲ့အခါမွာလည္း အရွိကို အရွိ၊ အမွန္ကို အမွန္အတိုင္း ျဖစ္ဖို႕လိုပါတယ္။ တူးေဖာ္တဲ့အခါမွာ ပါဝင္ၾကတဲ့ အလုပ္သမားေတြကိုလည္း မျပတ္ၾကီးၾကပ္ဖို႕လိုပါတယ္။

သူတို႕ေပါ့ဆမႈေၾကာင့္ တူးေဖာ္ရင္းဖ်က္ဆီးမိရက္သားျဖစ္တတ္တဲ့ သာတကေတြ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။
အသုံးျပဳတဲ့ ပစၥည္း၊ ဓာတုေဗဒ ပစၥည္းေတြရဲ့ အခ်ိန္အဆ၊ အတိုင္းအဆ ကိုေသေသခ်ာခ်ာသိထားဖို႕လိုပါတယ္။ ယူနစ္စကို ရဲ့လမ္းညြန္မႈကို ယူရပါမယ္။

ယူနစ္စကိုစာရင္းဝင္ ကေမ႓ာဒီးယားတို႕ ၊ ထိုင္း အယုႏၵယ တို႕ကိုေလ့လာဖို႕လိုပါတယ္။ ဟိုအရင္ ကိုလိုနီေခတ္တုန္းကေလာက္ အလုပ္လုပ္ဖို႕လိုပါတယ္။

၇။ အလုပ္လုပ္သူ လုပ္သား
သူတို႕ေပါ့ဆမႈေၾကာင့္ တူးေဖာ္ရင္းဖ်က္စီးမိရက္သားျဖစ္တတ္တဲ့ သာတကေတြ အမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။ အေျခခံအသိ ပညာေပးဖို႕လိုပါတယ္။

ဒီပိုစ္မွာ ေရးထားတဲ့အေၾကာင္းရာေတြ ျပည့္စံုမႈမရွိေသးပါ။ အမွား၊မွန္ကို တာဝန္ယူပါတယ္။