ကရင္ ဖားစည္

ျဗိတိလွ် ျပတိုက္ရွိ ဖားစည္

အရြယ္အစား- ကရင္ ဖားစည္
အမ်ိဳးအစား - နီညိုေရာင္ ေၾကးသတၱဳ
ျပဳလုပ္ပံုနည္းပညာ - ေၾကးသြင္းပံုေဖာ္ ခပ္ႏွိပ္
အခ်ိန္ကာလ - ၁၈-၁၉ ရာစုႏွစ္
ေတြ႕ရွိရာေနရာ - ျမန္မာ
အရြယ္အစား-
အဝိုင္းအက်ယ္( ဒိုင္ယာမီတာ ) ၂၁.၅ လက္မ
အျမင့္ ၁၆.၅ လက္မ
လက္ရွိတည္ေနရာ - ျဗိတိလွ် ျပတိုက္၊ လန္ဒန္
ျပတိုက္အမွတ္- 1947,1014.1 :အာရွ

ဖားစည္မ်က္ႏွာျပင္ ေပၚမွာ ငါးရုပ္၊ ပန္း စသျဖင့္ ေဖာင္းႂကြပံုေဖာ္ယူသည္။ ျဗိတိလွ် ျပတိုက္ရွိ ဖားစည္
ျပတိုက္မႉး ရဲ့မွတ္ခ်က္က " ကရင္ " ဖားစည္။
၁၉၄၇ ခုႏွစ္ မွာ အတ္စ္ အို မတ္ဒိုနယ္ (O S Macdonald ) ဆိုသူက ဒီကရင္ ဖားစည္ကို ဝယ္ယူစုေစာင္းခဲ့တယ္။
ႏွစ္အတန္ၾကာျပီးေနာက္ လူအမ်ားေလ့လာဖို႕ရာ ရည္ရြယ္၍ ျဗိတိလွ် ျပတိုက္၊ လန္ဒန္ သို႕ လႉဒါန္းသည္။
======================================================

ဖားစည္ကို ေကာက္ပဲသီးႏွံ စိုက္ပ်ိဳးဖို႕ " မိုး" ေခၚရာမွာသုံးတယ္။ အသုဘ အခန္းနားေတြမွာ သုံးတယ္။ လက္ထပ္ထိမ္ျမားရာ အခန္းနား ႏွင့္ အိမ္သစ္ တက္ရာ အခန္းနားေတြမွာ တူရိယာအျဖစ္ တီးခပ္အသုံးျပဳပါတယ္။

ဒီလိုဖားစည္လုပ္တဲ့ ပန္းဘဲဖို အေျမာက္မ်ားရွိႏိုင္ေသာ္လည္း ကယားျပည္နယ္ ၊ ေႏြေဒါင္(ေငြေတာင္)ျမိဳ႕ က ပန္းဘဲဖိုတစ္ခုတည္းသာ မွတ္တမ္းဝင္ပါတယ္။ က်န္တာေတြရွာမရေသးပါ။ ကရင္ဖားစည္လို႕ဆိုေပမယ့္ တကယ္တမ္း ဖန္တီးသူ လက္မႉ႕ပညာရွင္ေတြဟာ ရွမ္း ေတြျဖစ္ပါတယ္။

၁၈၂၀ ဝန္းက်င္ကစျပီး ရွမ္းလက္မႉ႕ပညာရွင္ေတြဟာ ေႏြေဒါင္(ေငြေတာင္)ျမိဳ႕ မွာလာေရာက္အေျခဆိုက္ေနထိုင္ကာဖားစည္သြင္းလုပ္တဲ့ လုပ္ငန္းကို လုပ္ကိုင္ခဲ့ရာ တစ္ျမိဳ႕လုံး မီးေလာင္ျပာက်သြားတဲ့ ၁၈၈၉ ခုႏွစ္အထိျဖစ္ပါတယ္။

၁၉၂၃ ခုႏွစ္ ကရင္ဖားစည္ျပဳလုပ္ရာ ပန္းဘဲဖို။

ဖားစည္ျပဳလုပ္သူ ရွမ္းေတြဟာ ထုတ္လုပ္ရာမွာ အဓိက ကုန္ၾကမ္းအျဖစ္
( ေၾကးနီ၊ သံျဖဴ၊ သြပ္၊ ေငြ ႏွင့္ ေရႊ )ငါးမ်ိဳးကို အသုံးျပဳပါတယ္။

ဗုဒၶဘာသာဝင္ေတြ မဟုတ္ၾကတဲ့ ေတာင္ေပၚေန ကရင္မ်ိဳးႏြယ္စု အခ်ိဳ႕သာ အသုံးျပဳတယ္ဆိုေသာ္လည္းဘဲ ျမန္မာဘုရင္၊ ထိုင္းဘုရင္ေတြရဲ့ နန္းတြင္း တူရိယာေဖ်ာ္ေျဖမႈေတြမွာပါ အသုံးျပဳခဲ့ပါတယ္။




ေနာ့သာန္ အီလီႏိြဳက္(Northern Illinois University) တကၠသိုလ္ ကပရိုဖစ္ဆာ ေဒါက္တာ ရိစ္ခ်က္ အမ္ ကိုလာ ( Professor Dr. Richard M. Cooler)ရဲ့စာတမ္းမွာ " စည္ " အသုံးႏႈန္းကို ျမန္မာ႔သမိုင္းမွာ အေစာဆုံးေတြ႕ရတာက သကၠရာဇ္ ၁၀၅၆ ခုေန႕စြဲပါ မႏုဟာ ေက်ာက္စာ နန္းတြင္းေဖ်ာ္ေျဖမႈဆိုင္ရာ တူရိယာစာရင္းလို႕ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

Professor Dr. Richard M. Cooler ရဲ့အဆိုကို မဟုတ္ဘူးလို႕ ေျပာရပါမယ္။ ဘာျဖစ္လို႕လဲဆိုေတာ့ သူရည္ညြန္းတဲ့ မႏုဟာေက်ာက္စာဟာ ပုဂံေခတ္ျပိဳင္မွတ္တမ္း ( Contemporary Record ) မဟုတ္ပါ။ မူလထိုးေက်ာက္စာမဟုတ္ပါ။

ဘိုးေတာ္ေခတ္ ေလာက္မွာမွ ေရးထိုးထားတဲ့ ဆင့္ထိုးေက်ာက္စာျဖစ္ပါတယ္။ ၁၁ ရာစုပုဂံ ေခတ္ စကားလုံး၊ အေရးသားမ်ိဳး မဟုတ္ပါ။

ကုန္းေဘာင္ေခတ္ေရာက္ကာမွ ဟိုးအရင္ အႏွစ္ ၈၀၀ေက်ာ္ ေလာက္က အျဖစ္ျဖစ္ကို မွန္းဆျပီး ေရးထိုးထားတဲ့ ေက်ာက္စာမို႕ ဘယ္လိုမွစိတ္မခ်ရပါ။
အဲဒိ မႏုဟာ ေက်ာက္စာကို ကိုလိုနီေခတ္ ေက်ာက္စာဝန္ေဟာင္း ခ်ားစ္ဒူရိြဳင္ဆယ္က မူလထိုးေက်ာက္စာအျဖစ္ စာရင္းသြင္းခဲ့ဖူးပါတယ္။

စိတ္ခ် လက္ခ်ေျပာႏိုင္တာက " က်န္စစ္သား နန္းတည္ေက်ာက္စာ မြန္ဘာသာပါ
၄ ႏိုဝင္ဘာ ၁၁၀၁ မွာပုဏၰား နဲ႕ ဟူးရားေတြ " စည္တီးျပီး " ေရခပ္သြားတယ္လို႕ဆိုပါတယ္။
ဒိထက္ေစာျပီး အသုံးျပဳတာမ်ိဳး ရွိႏိုင္ပါေသးတယ္။

ဗီယတ္နမ္ မွာေတာ့ ေအဒီ ၂ - ၃ ရာစုကတည္းကသြင္းလုပ္ အသုံးျပဳေနပါျပီ။ ေဒါင္ေဆာင္းလို႕ လူသိမ်ားပါတယ္။ လာအို၊ ထိုင္း ႏွင့္ ကေမ႓ာဒီးယား စတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာ လည္းဒီလိုစည္တီးျပီးမိုးေခၚတဲ့ အေလ့အထမ်ိဳးရွိခဲ့ပါတယ္။
============================================================

Bibliography - Animism and the Arts
F. Heger, Alte Metalltromeln aus Sudest-Asie (Leipzig, 1902).
H. I. Marshall, The Karen People of Burma: A Study in Anthropology and Ethnology (Columbus, 1922).
H. I. Marshall, "Karen Bronze Drums", Journal of the Burma Research Society, xix (1929), pp. 1-14.
Richard M. Cooler, "The Use of Karen Bronze Drums in the Royal Courts and Buddhist Temples of Burma and Thailand: A Continuing Mon Tradition?", Papers from a Conference on Thai Studies in Honor of William J. Gedney (Michigan Papers on South and Southeast Asia, No 25, Ann Arbor, 1986) pp. 107-20.
Richard M. Cooler, The Karen Bronze Drums of Burma: Types, Iconography, Manufacture, and Use (Leiden, 1994).
က်န္စစ္သား နန္းတည္ေက်ာက္စာ၊ ေဒါက္တာသန္ထြန္း။