ျမန္မာမင္းအဆက္ဆက္မွာ ပထဆုံးအေျမာက္

မန္းေလး တကၠသိုလ္ အႏုပညာျပတိုက္မွာ စာတမ္းေရးထိုးျပီးထားတဲ့ သံအေျမာက္တစ္ခုရွိတယ္တဲ့
သံအေျမာက္ေပၚမွာေရးထားတဲ့ စာက

၁။ သကရာဇ္ ၁၁၄၅ခု နယုန္လ ( ေမ၊ ၁၇၈၃)
အမရပူရေရႊျပည္ၾကီး

၂။ ေခ်ာျပီပြတ္တင္ သံစင္ခ်ိန္ဝန္ ၁၂၈
သျပာက်ပ္ေပါင္ ၁၂၈၀၀(၀၀)

၃။ ျပကေတ အရည္ကက်ိဳ၍ မင္အဆက္ဆက္ တရံတစ္ဆစ္ မျဖစ္

၄။ ပူျမဲသမ အေျမာက္ၾကီး သြန္းလုပ္ထားသည္ကား
သကရာဇ္ ၁၁၆၃ ခု

၅။ ျပာသိုလရတုေပါ မဆရာစႏၵ႐ုဟသ
၂၉ အံသာနံနက္ ၄ခ်က္တိ

၆။ ေက်ာ္ ၆နာရီ (၁၊၁၊၁၈၀၂) တြင္ ၂၀၆ဖို က်ိဳခ်က္ေစ၍
တပဟိုေက်ာ္ ၃ နာရီ ၃

၇။ ပတ္တြင္ ပန္ပဲသမား ၁၆ေယာက္ သြန္ရေစ၏
တနာရီႏွင့္ ၂ ပတ္

၈။ ေသာ္ဆင္ျဖဴမ်ာ သိခင္လၷက္စၾကာသိခင္ ဘဝရွင္မင္ၾတာ၏
ေရႊဖုန္

၉။ ေတာ္ေၾကာင့္ နတ္မ်ာေသာင္သာ ေစာင္မလွာ၍
အနာအဆာအေပါက္

၁၀။ အျပဲမဟိ ရည္ေတာ္မူတိုင္း ဩျခင္သို႕ ေရာက္ေစရသတည္


' ေဒါက္တာသန္းထြန္း ၊နယ္လွည့္ရာဇဝင္ ပ-ဒု-တ ေပါင္း၊ စာမ်က္ႏွာ ၇၅-၇၆ ' ပါ မူရင္းစာအတိုင္း ကူးယူေဖာ္ျပပါတယ္။

အေျမာက္ေပၚက မူရင္းအေရးသား နဲ႕ ျမန္မာမင္းအဆက္ဆက္မွာ ပထဆုံးအေျမာက္လို႕ႂကြားထားတဲ့အတြက္ ပံုနဲ႕ စာကိုျမင္ဖူးခ်င္ပါတယ္။ အဆင္ေျပတဲ့လူမ်ား ဓာတ္ပံု႐ိုက္ျပီး ေဝမွ်ေပးၾကပါ။ မူရင္းအေရးသားကို ေတြ႕ျပီးတဲ့အခါမွသာ စာတစ္ပိုဒ္အျဖစ္ေရးလိုပါတယ္။
ေက်းဇူးတင္ပါတယ္။

ကုန္းေဘာင္ေခတ္အမ်ိဳးသမီးဝတ္စံု

၁၈၆၀-၆၅ ဝန္းက်င္ႏွစ္မ်ားဆီက ျမန္မာအမ်ိဳးေကာင္းသမီး ေတြဝတ္ဆင္ေလ့ရွိတဲ့ ဝတ္စံုပါ။ ခုျမင္ေနရတဲ့ အမ်ိဳးသမီးဝတ္စံုကို ၁၉၆၇ခုႏွစ္၊ ျပည္ျမိဳ႕ ကရခဲ့တယ္လို႕ဆိုပါတယ္။ ခုေတာ့ ဗစ္တိုးရီယားႏွင့္ အယ္လဘာတ္ ျပတိုက္မွာ ျပထားပါတယ္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္အမ်ိဳးသမီးဝတ္စားဆင္ယဥ္မႈလို႕ ဆိုေသာ္လည္း ၁၉၅၁ ဝန္းက်င္ မႏၲေလး အရပ္သူေတြကေတာ့ အခန္းနားပြဲေတြမွာ ဝတ္ဆင္ေလ့ရွိေနပါေသးတယ္။

ဇာတ္ပြဲေတြ ကျပတဲ့အခါမွာ ဘယ္ေခတ္ကဇာတ္ေတာ္ကို ပံုေဖာ္တာဘဲျဖစ္ျဖစ္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္အဝတ္စားႏွင့္သာ ေတြ႕ေနရပါေသးတယ္။

၁၈၆၀ ခုႏွစ္မ်ားဆီက အမ်ိဳးသားဝတ္စံု

၁၈၆၀ ခုႏွစ္ဝန္းက်င္ေလာက္က အမ်ိဳးေကာင္းသားေတြဝတ္တဲ့ ဝတ္စံုပါ။ လြန္းတစ္ရာၾကိဳးၾကီးခ်ိတ္ ေတာင္ရွည္ပုဆိုး၊ ခ်ည္ထည္ကိုယ္က်ပ္အက်ႌ ဝတ္ဆင္ထားတဲ့ အမ်ိဳးသားဟာ ၁၈၆၀ ခုႏွစ္လို အခ်ိန္ခါမ်ိဳးမွာေတာ့ ေခတ္ေရွ႕ေျပးဝတ္စားဆင္ယဥ္မႈပါဘဲ။ အတည္ျပဳလို႕မရႏိုင္တဲ့ ပါးစပ္ရာဇဝင္ေတြအရ အေပၚေအာက္တခါတည္းဆက္ထားတဲ့ အဝတ္ေပၚခဲ့ဖူးတယ္လို႕ဆိုတယ္။ သို႕ေသာ္လည္းဘဲ ဘယ္လိုပံုစံရယ္လို႕ေတာ့ ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပ စာအုပ္ေတြမွာ ေဖာ္ျပတာ မေတြ႕ဖူးေသးပါ။
အဆင္ေသြး၊ ဒီဇိုင္း ၊ လက္ရာ ေတြကို အေသးစိတ္ေရးစရာမလိုေတာ့ပါ။ ပံုေပၚမွာ ကလစ္ႏွိပ္ၾကည့္ရင္ အေသးစိတ္ျမင္ရပါလိမ့္မယ္။

မိဖုရားဝတ္႐ံု

အမ်ိဳးအစား - မိဖုရားဝတ္႐ံု
အခ်ိန္ကာလ - ၁၈၆၀ ဝန္းက်င္
ေတြ႕ရွိရာေနရာ - မႏၲေလး ၊ ျမန္မာ

ျပဳလုပ္ပံုနည္းပညာ - ႏိုင္ငံျခားျဖစ္ ဖဲသား၊ ပုဇြန္ဆီေရာင္၊ အစိမ္းေရာင္ ၊ ေရႊ ၊ ေငြ ၊ စီးကြင့္၊ ေဘာ္ၾကယ္၊ နန္းၾကိဳး စတာေတြကို အသုံးျပဳ၍ စီရင္ခ်ဳပ္ထားေသာ ေရႊခ်ည္၊ ေငြခ်ည္ထိုး ဝတ္႐ံု။

လက္ရွိတည္ေနရာ - ဗစ္တိုးရီးယား နဲ႕ အယ္ဘာတ္ ျပတိုက္၊ လန္ဒန္
ျပတိုက္ပစၥည္း အမွတ္ - IM.45 to C, E, F-1912

ျပတိုက္မႉးေတြရဲ့အဆိုအရ မင္းတုန္းမင္း ( ၁၈၅၃-၁၈၇၈ ) ဟာ သူ႕ရဲ့မိဖုရားေတြထဲက တစ္ပါးအတြက္ ရည္ရြယ္ျပီး ဒီ ဝတ္႐ံုေတာ္ကို ခ်ဳပ္လုပ္ေစခဲ့တာျဖစ္တယ္လို႕ဆိုပါတယ္။

ဒီေတာ့ ေျပာစရာေပၚလာျပန္တယ္။ ဘယ္မိဖုရားလဲ။ ေရႊတိုက္ေတာ္စာရင္း ( Official Records ) အရ မင္းတုန္းမင္းမွာ တရားဝင္အမည္ေပါက္ မိဖုရား ၆၀ ရွိပါတယ္။ အမည္မေပါက္တဲ့ သာမန္ ေဆာင္ရမိဖုရား ၊ ကိုယ္လုပ္ေတာ္ဆိုတာေတြလည္းရွိပါေသးတယ္။


တင္းက်ပ္တဲ့ သက္ဦးဆံပိုင္ စည္းကမ္းေတြနဲ႕ ထိမ္းခ်ဳပ္ထားတဲ့ ကုန္းေဘာင္ နန္းတြင္းမွာ ခစားသူေတြေရာ၊ ဝတ္စားဆင္ယင္ထားတဲ့ ဝတ္႐ံု ကြဲပါတယ္။

ဝတ္႐ံုမွာ အလွဆင္ထားတဲ့ အရာ တစ္ခုျခင္းဆီမွာ သီးျခားအဓိပၸါယ္ေဖာ္ေဆာင္တာရွိသလို ရာထူးအဆင့္တန္းကိုပါ ေဖာ္ျပတယ္။ ( သက္ဦးဆံပိုင္ ဘုရင္စနစ္ ဆိုတဲ့အတိုင္း ဘုရင္မထင္ရင္ မထင္သလို ဝတ္ထားတဲ့ ဝတ္႐ံု၊ ရာထူး နဲ႕ ေနာက္ဆုံး အသက္ပါ အခ်ိန္မေရြးဆုံးပါးရေလ့ရွိတယ္)

ကိုလိုနီေခတ္ဦးပိုင္း ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အမူ႕ထမ္းခဲ့တဲ့ အရာရွိတစ္ဦးမွ ဒီမိဖုရားဝတ္စံုကို ဝယ္ယူခဲ့တာပါ။ သမိုင္းဆရာ ၊ ရာဇဝင္ဆရာ အေတာ္မ်ားမ်ားက ကုန္းေဘာင္ရာဇဝင္အေၾကာင္းေရးထားတာေတြ အမ်ားၾကီးရွိေနျပီမို႕ အက်ယ္မေရးေတာ့ပါ။

ျမန္မာဘုရင္ရဲ့ နန္းတြင္း ပစၥည္းနဲ႕ ရတနာေတြဘယ္လိုေပ်ာက္ကုန္တယ္ဆိုတာကိုေတာ့ သမိုင္းဆရာ ၊ ရာဇဝင္ဆရာေတြ သတိမထားမိဘူးထင္ပါတယ္။

ဒါေပသိ ႐ုရွား လူမ်ိဳး ပါဠိ နဲ႕ သကၠတပညာရွင္ အိုင္ဗင္ ပဗလိုဗစ္ မိဖ္နယယ့္ (Ivan Pavlovich Minaev 1940- 1890 ) ရဲ့ ေန႕စဥ္ေရး မွတ္တမ္းအရ သီေပါမင္း မႏၲေလးကေန ပါေတာ္မူျပီးေနာက္ ၅၇ ရက္ေျမာက္ေန႕မွာ ဘုရင့္နဲ႕ မိဖုရားအသုံးေဆာင္အပါဝင္ "နန္းတြင္းပစၥည္း" ေလလံပြဲတစ္ခုကို စေလဒင္ ဦးေဆာင္ျပီးလုပ္ခဲ့ပါေၾကာင္း။

မာန္စစ္သည္ ေျမြေခါင္းထြက္

အမ်ိဳးအစား : စဥ့္ထည္ ေက်ာတ္ျပား ( မာန္စစ္သည္ ေျမြေခါင္းထြက္ )
အခ်ိန္ကာလ : ၁၉ ရာစု အေစာပိုင္း
ျပဳလုပ္ပံုနည္းပညာ : ရႊင့္ေစး ကိုအုတ္ရေအာင္အရင္ဖုတ္၊ ျပီးရင္စဥ့္ရည္သုတ္လို႕အလြယ္ရွင္းပါရေစ။
ေတြ႕ရွိရာေနရာ : အင္းဝျမိဳ႕ေဟာင္း၊
အရြယ္အစား : အျမင့္ ( ပတ္လည္ ) ၂၂ ဒသမ ၅ စင္တီမီတာ
လက္ရွိတည္ေနရာ : ဗစ္တိုးရိးယား နဲ႕ အယ္ဘာတ္ ျပတိုက္၊ လန္ဒန္
ျပတိုက္ပစၥည္း အမွတ္ : IM.134-1925


ျမတ္စြာဘုရားရွင္ တရားအားထုတ္စဥ္ သေဗၺညဳတညဏ္(အရာအားလုံးကိုထိုးထြင္းသိျမင္ေတာ္မူေသာညဏ္) မရေအာင္ မာန္နတ္မင္းနဲ႕သူ႕စစ္သည္ေတာ္ေတြက ဘုရားရွင္ကိုျခိမ္းေျခာက္ေႏွာင့္ယွက္ ရာမွာပါတဲ့ မာန္စစ္သည္ ႏွစ္ဦးပံုပါ။ စစ္သည္ႏွစ္ဦး၏ ဦးေခါင္းထက္တြင္ ေျမြဆိုးကိုလည္ေကာင္း၊ လက္တြင္ဓားကိုင္စြဲထားသည္ကိုလည္ေကာင္းေတြ႕ရပါမယ္။ ေအာက္ကစာ " မာန္စစ္သည္ေျမြေခါင္းထြတ္" ကိုေတာ့ရွင္းျပရန္မလိုေတာ့ပါ။
၁၉ရာစုအေစာပိုင္းကာလ ဘိုးေတာ္ဘုရား လက္ထက္ မင္းကြန္းပုထိုးေတာ္ၾကီးတည္ေဆာက္စဥ္ ဒီအလွဆင္ေက်ာတ္ျပား(စဥ့္ျပား)ေတြကိုအသုံးျပီျပဳခဲ့တာပါ။ ၁၈၁၉ မွာ ဘိုးေတာ္ဘုရားနတ္ရြာလားေတာ့ ပူထိုးေတာ္ၾကီးလဲ မျပီးဘဲက်န္ခဲ့ပါတယ္။

ဒီေနရာမွာ ေျပာစရာေတြအမ်ားၾကီးရွိပါတယ္။ ဒီစဥ့္ကိုစေျပာမယ္ ျပတိုက္က ဘာေၾကာင့္မ်ား ေအာက္ေျခက ဂဏန္း၄၄၉ ကို မရွင္းလဲမသိပါ။ ပံုကိုေသခ်ာၾကည့္ရင္ျမင္ေနရပါတယ္။ ျပစ္ႏိုင္ေျခရွိတာက ဒီစဥ့္ကြင္းရဲ့ အမွတ္စဥ္ျဖစ္မယ္လို႕ထင္ပါတယ္။ ေနာက္ျပီး ေဘးေဘာင္ အနားသတ္မွာ ပန္းပြင့္လိုလိုထင္ရေပမဲ့ အလွဆင္တဲ့ပန္းပြင္႐ိုး႐ိုးမဟုတ္ပါဘူး။ ဓမၼလွည္းဘီးလို႕လူသိမ်ားတဲ့ The Wheel Of Dharma ပါ။ မာန္နတ္မင္းနဲ႕အေပါင္းပါေတြကို တရားဓမၼျဖင့္ေအာင္ျမင္ျခင္းကိုေဖာ္ေဆာင္ပါတယ္။ ဝတ္စားဆင္ယဥ္မႈမွာေအာက္ပိုင္း
ကုန္းေဘာင္ေခတ္အဝတ္စား နဲ႕ အေပၚပိုင္းအဝတ္မပါ။ မ်က္ႏွာတြင္အေမႊးရွည္ရွည္ မႈတ္ဆိတ္ေတြ.ရပါမယ္။
ထူးထူးျခားျခားလို. ထင္မိပါတယ္၊ ၁၉ရာစုဦးလက္ရာေတြမွာ ဒီလိုအေမႊးရွည္ရွည္အေတြ.ရနည္း လြန္းလို.ပါ။
ဒီလိုအလွဆင္စဥ့္ကြင္းေတြကို ၁၁ရာစုေခတ္လယ္ ပုဂံ ငကၽြဲနေတာင္းဘုရားမွာစေတြ.ရ ပါတယ္။
ပုဂံေခတ္ စဥ့္ဖိုေဟာင္းကိုျမင္းကပါရြာမွာေတြ.ရတယ္။ ရခိုင္ဘက္မွာေတာ့၁၄၃၀တည္တဲ့ ေျမာက္ဦးျမိဳ႕ မွာေတြ.ေနရပါျပီ။ အခုဒီ ၁၉ရာစုဘိုးေတာ္ လက္ထက္စဥ့္ကြင္းကိုေတာ့ ၁၇ရာစုလယ္ကစျပီးအေတြ.ရမ်ားတဲ့ စစ္ကိုင္း ဝင္းက်င္ကစဥ့္ဖိုေတြကဘဲျဖစ္မယ္။ စဥ့္ဖိုေဟာင္းေတာ့ မတူးလို႕ မေတြ.ရေသးပါ။
ေနာက္ဆုံးေျပာခ်င္တာက ပုထိုးေတာ္ၾကီးပါ။ ဘိုးေတာ္ဘုရားေနာက္ ဘယ္ျမန္မာဘုရင္မွ ျပီးေအာင္ဆက္မတည္ပါ။
" ဘုရားလဲျပီးျပည္ ၾကီးလဲပ်က္" ဆိုတဲ့ တေဘာင္ ေၾကာက္လို႔ဘဲျဖစ္မွာပါ။ ဒါလည္း ေကာင္းပါတယ္။ ေရွးလက္ရာမပ်က္ေလ့လာလို႕ရတာေပါ့။