6/4/09
ဓမၼပါလ ႏွင့္ သီရိ အနိ႐ုဒၶ ေဒဝ
ဆြန္မပူရ မဟာဝိဟာရ ဗုဒၶဘာသာ ေက်ာင္းေတာ္ၾကီးကို ၁၉၈၅ ခုႏွစ္မွာ ကမ႓ာ႕ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ အေမြႏွစ္ အျဖစ္ ယူနစ္စကို အဖြဲ႕စည္းက စာရင္းသြင္း
အသိမွတ္ျပဳခဲ့ပါတယ္။
ဘဂၤလားေဒစ္ ႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ ကမ႓ာ႕ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ အေမြႏွစ္ ၂ ထဲက ၁ ခုျဖစ္ပါတယ္။ အေရွ႕ေတာင္ အာရွမွာေရာ ၊ မူလ ဘဂၤလားေဒစ္ ႏိုင္ငံအတြက္ပါ အေရးပါ အရာေရာက္ဆုံး သာသနိက အေဆာက္ဦးလို႕ ပညာရွင္အမ်ားစုက သတ္မွတ္ထားပါတယ္။
အိႏၵိယ ႏိုင္ငံ ကမ႓ာ႕ပထမဆုံး ဗုဒၶဘာသာ တကၠသိုလ္ " နာလႏၵာ" ကမွတ္တမ္းေတြ အရ ဆြန္မပူရ မဟာဝိဟာရ ပုထိုးေတာ္ၾကီး ဟာ အရြယ္အစား၊ ပံုစံ မတူဘဲ ကြဲျပားျခားနား တဲ့ အခန္းငယ္ေပါင္း ၁၇၇ ခန္း ပါတဲ့ ပင္မထုထည္ကို ေစတီငယ္ ( အေရအတြက္မေသျခာ )ေတြႏွင့္ ရံထားပါတယ္။
ပုထိုးေတာ္ၾကီး တစ္ခုလုံးရဲ့ ပတ္ပတ္လယ္ နန္ရံေတြမွာ ဂ်ိန္း ( ဂ်ိန )၊ ဟိႏၵဴ၊ ဗုဒၶဘာသာဆိုင္ရာ အလွဆင္ ရုပ္ႂကြေတြႏွင့္ အလွဆင္ထားပါတယ္။
( အခုေတာ့ မရွိေတာ့ပါ၊ ရွိတဲ့ရႊံ႕ေစး ရုပ္ႂကြေတြကလည္း အစားထိုး ထားတဲ့ လက္ရာ ခပ္ညံ႕ညံ႕အရုပ္ေတြပါ )
ပုထိုးေတာ္ၾကီးရဲ့ နန္ရံေလးဘက္ ေလးတန္ကို တိုင္းတာမယ္ဆိုရင္ ၉၂၂ ေပတိတိ ရွိတယ္လို႕ဆိုပါတယ္။ ထုထည္ၾကီးမားတယ္။ ဟိမဝန္တာ ေတာင္တန္း ေျမာက္ပိုင္းတ ဝိုက္မွာ ဒုတိယ အၾကီးဆုံး ဗုဒၶဘာသာ ေက်ာင္းေတာ္ၾကီးအျဖစ္ မွတ္တမ္းဝင္ပါတယ္။ အရြယ္စား အားျဖင့္ ပတ္လည္ "ေပ" အက်ယ္ ၈၅၀၀၀ ( ၂၀ ဧက ) ေလာက္က်ယ္တဲ့ ေက်ာင္းေတာ္ရာ ျဖစ္တယ္။
ဆြန္မပူရ မဟာဝိဟာရ ေက်ာင္းေတာ္ရာေတာင္ကုန္းမွာ တူးေဖာ္ေတြ႕ရွိထားတဲ့ ေက်ာက္စာအရ " ဓမၼပါလ"( ၇၈၁ - ၈၂၁ ) ျပီးေနာက္ ၂၉ ႏွစ္အၾကာမွာ နန္းတက္တဲ့ " မဟိျႏၵာ ပါလ" (Mahendrapala)( ၈၅၀-၈၅၄ ) လက္ထက္မွာ ေက်ာင္းေတာ္ၾကီးကို မြန္းမံျပင္ဆင္ခဲ့တယ္။
တိဘက္ျပီဘုန္းေတာ္ၾကီး " တာရာနသ"(Taranatha) ရဲ့မွတ္တမ္း " ပဂ္ စမ္ ျဂြန္ ဇန္း"( Pag Sam Jon Zang)အရ ၉၉၅ ခုႏွစ္မွာ နန္းတက္တဲ့ " မဟိပါလ" (Mahipala)(၉၉၅-၁၀၄၃) မင္းဆက္မွာ ေနာက္တစ္ၾကိမ္ ထပ္ျပီးမြန္းမံျပင္ဆင္ပါေသးတယ္။
( ဒီမွတ္တမ္းကို ေထာက္ခံဖို႕၊ ျငင္းဆန္ဖို႕ ေခတ္ျပိဳင္ အေထာက္အထား မရွိေသးပါ)
ဒီလို ၾကီးက်ယ္လွတဲ့ ဓမၼပါလမင္း (ေအဒီ ၇၈၁-၈၂၁ ) ေကာင္းမႉ႕ ပုထိုးေတာ္ၾကီးဟာ ပါလမင္းဆက္ေတြ ဩဇာဏာ က်ဆင္းလာမႈႏွင့္အတူ ၁၁ ရာစုအေစာပိုင္းမွာဘဲ အတူ အရွိန္ဝါ ေမွးမွိန္လာပါတယ္။
၁၁ ရာစု မွာဘဲ မူစလင္ ဘုရင္ " ဝဂၤလ " ႏွင့္ သူ႕ရဲ့စစ္တပ္ ေတြရဲ့ တိုက္ခိုက္ျခင္းကိုခံရပါတယ္။ ပင္မ ပုထိုးေတာ္ၾကီး အပါဝင္ ဆြန္မပူရ မဟာဝိဟာရ ဗုဒၶဘာသာ ေက်ာင္းေတာ္ တဝိုက္မွာ ရွိတဲ့ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ ေနရာ၊ အေဆာက္ဦး ေတြအားလုံးကို ေျမေပၚ ျပားျပားဝတ္ က်သြားေအာင္ မီးေလာင္တိုက္ သြင္းခဲ့ပါတယ္။
မီးမ႐ိႈ႕ခင္ ေက်ာင္းေတာ္ထဲမွာ ရွိတဲ့ ရဟန္းသံဃာေတာ္ေတြကို ေမာင္းထုတ္ရာမွာ ေက်ာင္းအုပ္သံဃာေတာ္ၾကီး " ဂ႐ုဏသီရိိေမတၱ " က ျငင္းဆန္ျပီး မီးေလာင္တိုက္ထဲမွာဘဲ အသက္အေသခံသြားတယ္လို႕ " နာလႏၵာ" ကမွတ္တမ္းကဆိုတယ္။
" ဝဂၤလ" မင္းဟာ ဗုဒၶဘာသာ ကို အင္မတန္ ႏွိပ္ကြက္ပါတယ္။
ေနာက္ပိုင္းဆက္ခံတဲ့ မူစလင္ မင္းေတြအားလုံး ကလည္း ေက်ာင္းေတာ္ၾကီးကို မျပဳျပင္ေစဘဲ ေတာင္ဘို႕ၾကီးျဖစ္ေနတဲ့အထိ ပစ္ပယ္ထားခဲ့ပါတယ္။
၁၉၂၀ ခုႏွစ္မွာ ေရွးေဟာင္းသုေတသန ဆိုင္ရာတူးေဖာ္မႈ စတင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လက္ရွိျမင္ေနရတဲ့ ရုပ္လုံးေပၚအဆင့္ထိ ေရာက္လာခဲ့တာက ၁၉၉၀ ခုႏွစ္ေရာက္မွပါ။
ေရွးေဟာင္းသုေတသန ဆိုင္ရာတူးေဖာ္မႈ မွာေတြ႕ရွိတဲ့ ပစၥည္းေတြဟာ ပိုျပီးစိတ္ဝင္စားဖို႕ေကာင္းတယ္။
===========================================================
ေဒါက္တာ သန္ထြန္းေရး ၁၉၉၇ ဩဂုတ္၊ စစ္တင္ဘာ၊ ေအာက္တိုဘာ အမွတ္ ၁၅၀၊ ၁၅၁၊ ၁၅၂ ကလ်ာမဂၢဇင္းပါ
ထိလိုင္မင္( ၁၀၈၄-၁၁၁၃ ) စာတမ္းမွာ ပုဂံေခတ္ဦး အေဆာက္ဦး ပံုစံေတြဟာ အေရွ႕ဘဂၤလားပံုစံကိုယူတယ္လို႕ေဖာ္ျပဖူးပါတယ္။ ပုဂံေခတ္ဦး ေစတီပံုစံေတြထဲမွာ ေျမမွာဝပ္ေနတဲ့ တည္ျငိမ္ဟန္ ပုထိုးေတာ္ေတြရွိပါတယ္။ ပုထိုးသမ်၊ ဓမၼရံၾကီး ၊ အပယ္ရတနာ ပံုစံေတြဟာ ဆြန္မပူရ မဟာဝိဟာရ ႏွင့္အေတာ္ေလးဆင္ပါတယ္။ ဘဂၤလား ႏွင့္ ဆက္စပ္ျပီး ေဒါက္တာ သန္ထြန္းေရး စာတမ္းေတြ သိပ္မရွိပါ။
ကမ႓ာ တစ္ဝွမ္း နာမည္ၾကီး ျပတိုက္ေတြမွာ ပုဂံ ေခတ္လက္ရာ ႏွင့္ ပါလ လက္ရာေတြ ဟာခြဲမရေအာင္တူလို႕ ( Pagan or Pala ) လို႕ေရးေလ့ရွိပါတယ္။
ဓမၼပါလမင္းၾကီးရဲ့ ဘြဲ႕အမည္ အစ " သီရိ " ႏွင့္ အဆုံး " ေဒဝ" လိုခပ္ဆင္ဆင္ " သီရိ အနိ႐ုဒၶ ေဒဝ " လို႕ ေတြ႕ရပါေသးတယ္။
ဘဂၤလား ႏွင့္ ဆက္စပ္ျပီး ေဒါက္တာ သန္ထြန္းေရး စာတမ္းေတြ သိပ္မရွိပါ။
ေရွ႕ဆက္ျပီး သုေတသနလုပ္ဖို႕ သိပ္ေကာင္းပါတယ္။
Subscribe to:
Post Comments (Atom)
ေဒါက္တာသန္းထြန္း
Sources for you
- Online Burma Library Org
- Friend of Burma Org
- Laura Boulton Collection: The Burmese Orchestra
- The Hill Tribes of Myanmar
- ထူးအိမ္သင္
- သကၠတ-အဂၤလိပ္ အဘိဓာန္ (Media Fire 04.10.09))
- ဟားဗာဟ္ အဂၤလိပ္- ပါဠိ သဒၵါ
- ျပင္သစ္-ပါဠိ သဒၵါစာ
- ျပင္သစ္-ပါဠိ အဘိဓာန္
- ျမန္မာ့ သတင္း ဆက္သြယ္ေရး နည္းပညာအဖြဲ႕
- ပုဂံ ျပတိုက္
- Antique Vs Art from Burma
- ေဇာ္ဂ်ီ ေဖာင့္
- Victoria&Albert ျပတိုက္
- ျဗိတိန္ျပတိုက္၊လန္ဒန္
About Me
- ေရွးျမန္မာ
- သမိုင္းဆိုတာ ေသခ်ာဖို႕လိုမယ္။ မေသခ်ာတဲ့ သမိုင္းဟာ အျပဳအျပင္ခံရႏိုင္တယ္။ ကိုယ့္သမိုင္း ကိုယ္ျပင္တာကေတာ္ေသးတယ္။ ကိုယ့္သမိုင္း သူမ်ားကျပင္ယူသြားရင္ ကိုယ္ ညံ့ လို႕ ကိုယ္ အ လို႕ ခံလိုက္ရတာျဖစ္တယ္။
Categories
- ၁၉ ရာစု အေစာပိုင္း (5)
- ၁၉ ရာစု၊ မႏၱေလး။ (24)
- ၂၀ ရာစုလက္ရာ (1)
- On going Research (5)
- Study (13)
- Tribal Art (2)
- စိတ္ၾကိဳက္ စာအုပ္ (9)
- တရုတ္ႏိုင္ငံ (1)
- ပါကစၥတန္ (1)
- ပုဂံ( ၉ - ၁၃ ) ရာစု (16)
- ပ်ဴ-မြန္ (16)
- ဘဂၤလားေဒစ္ (4)
- ျပတိုက္ လမ္းညႊန္ (1)
- ရခိုင္ (13)
- လူမ်ိဳးစုဆိုင္ရာ အႏုပညာ (1)
- သတင္း ( News ) (5)
- သမိုင္းစကား၊ ပန္းစကား (47)
- အင္းဝ၊ကုန္းေဘာင္ ၁၄-၁၈ ရာစု (17)
- ေရွးပစၥည္း ၾကည့္မယ္ (20)
- ေရွးျမန္မာ (8)
- ေရႊနန္းသုံးေဝါဟာရ အဘိဓာန္ (9)
- ေဝါဟာရ အဘိဓာန္ (သမိုင္း သုေတသန) (1)
Archives
-
▼
2009
(122)
-
▼
June
(21)
- ပ်ဴ အ႐ိုးအိုး ေပၚက စာ
- ပ်ဴ အ႐ိုးအိုး ေပၚက စာ
- ပ်ဴ အ႐ိုးအိုး ၄ လုံးေပၚက စာ
- ငါေသခဲ့ရင္
- ငါခ်စ္တဲ့ ပုဂံေျမ
- လုစ္၁၈၈၉- ၁၉၇၉
- ဂ်ီ အိစ္လုစ္ ( G.H.Luce )
- ၁၉ ရာစု ကရင္ ဖားစည္
- ကရင္ ဖားစည္
- က်န္းမာ ခ်မ္းသာပါေစ။
- ဘီလူးေခါင္း
- သုေတသနထံုး
- ပုဂံ ေက်ာက္ျပား ရုပ္ပြါးေတာ္
- ပုဂံ ၁၂ ရာစုႏွစ္ ရုပ္ပြါးေတာ္
- တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုဆိုင္ရာ အႏုပညာ
- " ဂႏၶာရ" ဗုဒၶရုပ္ပြါးေတာ္ (2-3 AD)
- ပုဂံ ၁၀ ရာစုႏွစ္ ရုပ္ပြါးေတာ္
- " ပုဂံကို ဖ်က္ဆီးၾကသူမ်ား "
- ပုဂံလက္သစ္ ႏွင့္ ပုဂံလက္သစ္
- အဲဒါ ျမန္မာ ( ပုဂံ )
- ဓမၼပါလ ႏွင့္ သီရိ အနိ႐ုဒၶ ေဒဝ
-
▼
June
(21)
လာဖတ္သြားပါတယ္ရွင္
ReplyDeleteအစစအရာရာအဆင္ေျပပါေစ