၁။ အေမာက္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

ေဆာင္းပါးရွင္ ရဲ့ မူလအာေဘာ္အတိုင္း " အစ ၊ အဆုံး " ကူးယူေဖာ္ျပလိုက္ပါတယ္။ ကိုကိုလတ္ ( ဆည္ေျမာင္း ) ရဲ့ ေဆာင္းပါး " ေပ်ာက္ကြယ္သြားေတာ့မည့္ ျမန္မာ့႐ိုးရာ တိုက္ၾကက္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား " ကို အပိုင္း ၃ ပိုင္းခြဲလိုက္ပါတယ္။ ခုအပိုင္း (၂)ကို ဖတ္ျပီး အသိ သစ္ေတြေပးလိုရင္ျဖင့္ ကြန္မန့္ေရးထားခဲ့ေစခ်င္ပါတယ္။ ===================================

ေပ်ာက္ကြယ္သြားေတာ့မည့္ ျမန္မာ့႐ိုးရာ တိုက္ၾကက္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

ကိုကိုလတ္ ( ဆည္ေျမာင္း )
သူရဇၨ မဂၢဇင္း

အတြဲ(၁၀) အမွတ္ (2)

၂၀၁၀ ျပည့္ႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ

စာမ်က္ႏွာ ၂၂၀ ။

တိုက္ၾကက္ ႏွင့္ ေလာင္းကစားျခင္းကိစၥကို ဥပေဒအရ ပိတ္ပင္တားျမစ္ထားျခင္းျဖစ္သည္ တစ္ပိုင္းျဖစ္၍ ျမန္မာ့ေဝါဟာရ စစ္စစ္မ်ားကို ေလ့လာေနသည့္ သုေတသီမ်ားအတြက္ ေပ်ာက္ကြယ္သြားေတာ့မည့္ ျမန္မာ့႐ိုးရာ တိုက္ၾကက္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚအား ေလ့လာမွတ္တမ္းတင္ထားျခင္းသည္ ေနာင္တစ္ခ်ိန္တြင္ သမိုင္းမွတ္တိုင္ က်န္ရစ္ေနမည္ ျဖစ္ပါသည္။

တိုက္ၾကက္တစ္ေကာင္အား ၎၏ အဂၤါအစိတ္ပိုင္းမ်ားအလိုက္-

၁။ အေမာက္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၂။ မ်က္လုံးဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၃။ ႏႈတ္သီးဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၄။ အေမြးအေရာင္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၅။ ေျခဖတ္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၆။ ေျခေထာက္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၇။ အတက္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၈။ အျမီးဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၉။ ကိုယ္ ခႏၶာဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

၁၀။ ၾကက္ခြပ္လမ္း ( ခြပ္ပံု ခြပ္နည္း၊ ခြပ္စဥ္ ) ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား ဟူ၍မွတ္တမ္းတင္အပ္ပါသည္။

===================
၁။ အေမာက္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

တိုက္ၾကက္၏ အေမာက္မွာ ပံုသဏၭာန္ ႏွင့္ အရြယ္အစားေပၚမူတည္၍ ေခၚေဝၚသည့္ အေခၚအေဝၚမွာ ေအာက္ပါအတိုင္း ျဖစ္ပါသည္။

သုံးေျမွာင့္ -အေမာက္တြင္ အေျမွာင့္ သုံးေျမွာင့္ ျဖစ္ေနေသာ အေမာက္

ခါးပတ္ -ရွည္ရွည္၊ လုံးလုံးၾကီး ေနေသာအေမာက္

ပဲနျပား - အျပားၾကီးျဖစ္ေနေသာ အေမာက္ (ဘူးၾကက္ဖမ်ားရွိ အေမာက္မ်ိဳး)

တံခြန္ - ခါးပတ္ေမာက္ပံုစံ၏ အဖ်ားဘက္တြင္ အနည္းငယ္ခြၽန္၍ ေကာ့ေနေသာ အေမာက္။

ကေတာ့ -မည္သည့္ အေမာက္ပံုစံ တြင္မဆို အေမာက္ထိပ္တြင္ ကေတာ့ခြက္ေလးျဖစ္ေသာ အေမာက္။

ေမာက္ - တစ္ဖက္ဖက္သို႕ ေစာင္းေနေသာ အေမာက္။

ႏွင္းဆီ - အခြၽန္အတက္မ်ားျဖင့္ ႏွင္းဆီပြင့္ ပံုသဏၭာန္ ရွိေသာ အေမာက္။

===========
၂။ မ်က္လုံးဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား မ်က္ခြံထူလွ်င္ ေကာင္းတတ္သည္။

မ်က္လုံးတြင္ အေရာင္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိသည္။ ေအာက္ခံမ်က္လုံးအေရာင္ အဝါေရာင္ (ပဲဆီဝါ) တြင္ ဝိုင္းစစ္ေသာ မ်က္ဆံနက္ၾကီးၾကီးပါလွ်င္ ၾကက္ေကာင္းအဂၤါျဖစ္သည္။ က်န္ေသာ အေရာင္မ်ားမွာ ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္မ်ားရွိတတ္သည္။

မ်ားေသာအားျဖင့္ က်န္ေသာမ်က္လုံးအေရာင္ရွိသည့္ ၾကက္မ်ားမွာ ဇြဲမေကာင္းၾကေခ်။

' ၾကက္သဲပါး' သည္ဟုေခၚပါသည္။

ပုလဲ - ပုလဲေရာင္ မ်က္စိ။

ဖားမ်က္လုံး - ဖားမ်က္လုံး ႏွင့္တူေသာ မ်က္စိ။

မ်က္ပုတ္ - မ်က္လုံးတစ္ခုလုံး အနက္ေရာင္။

မ်က္ဖက္ - မ်က္လုံးႏွစ္လုံး တစ္လုံးႏွင့္ တစ္လုံး အေရာင္မတူ။

မ်က္ေၾကာင္ - ပုလဲေရာင္တြင္ အစက္ အေျပာက္ပါသည္။

ဇင္ေရြး - ဇင္ေရြးသီးအေရာင္ ( နီၾကင္ၾကင္ အေရာင္ ) မ်က္စိ။ ( ဇင္ေရြးမ်က္စိရွိေသာၾကက္သည္ တစ္ဖက္စြန္း ေရာက္တတ္သည္။ ေကာင္းလွ်င္ ျပိဳင္ဘက္ကင္းေအာင္ ေကာင္းတတ္သလို ညံ့လွ်င္ ဝိုင္း၌ ထြက္ေျပးေလ့ရာ မနည္းမိေအာင္ ျပန္ဖမ္းရသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ " မ်က္စိ ဇင္ေရြး ၊ ေကာင္းရင္ ဘက္မရွိ ၊ ထြက္ေျပး ဖမ္းမမိ " ဟူ၍ ေနာက္ေျပာင္ေလ့ ရွိၾကသည္။

မ်က္ျပဲ - ေမြးရာပါ မ်က္ခြံ ျပဲေနေသာ မ်က္စိ။ ( ၾကက္တိုက္စဥ္ မ်က္ခြံ ထိခိုက္မိ၍

မ်က္ခြံျပဲသြားေသာၾကက္ကို မဆိုလိုပါ။ ) ၾကက္ညံ့ အဂၤါ ျဖစ္သည္။

မ်က္ခြံျပဲရသည့္အထဲတြင္ ေျခေထာက္ အဝါေရာင္ ျဖစ္ေနပါက ပိုဆိုးသည္။ ရွုံးလြန္း သျဖင့္ ခ်က္သာစားလိုက္ရန္ တိုက္တြန္းသည့္ အေနျဖင့္ " ေျခဝါ မ်က္ျပဲ ဆီမနည္းနဲ႕ " ဟူ၍ ပင္ စာခ်ိဳးရွိပါသည္။

ေမ်ာက္မ်က္ခုံး - မ်က္ခုံး႐ိုးၾကီးေသာ ၾကက္။ၾကက္ညံ့ အဂၤါ ျဖစ္သည္။

=========

၃။ ႏႈတ္သီးဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား ႏႈတ္သီးတြင္ထူးျခားမႈရွိခဲပါသည္။ ႐ိုး႐ိုး ပံုမွန္ ႏႈတ္သီးမ်ားသာ မ်ားပါသည္။

ႏႈတ္ပုတ္ - ႏႈတ္သီးတစ္ခုလုံး အနက္ေရာင္။

ႏႈတ္ေရသြားေလ်ာက္ - ႏႈတ္သီးေပၚ၌ အေျမႇာင္းသုံးေျမႇာင္း ျဖစ္ေနေသာ ႏႈတ္သီး။

စာႏႈတ္ - စာကေလး၏ ႏႈတ္သီးကဲ့သို႕ တို၍ တုတ္ခိုင္ေသာ ႏႈတ္သီး။

ငွက္ - ေျခႏွစ္ဖက္ ၊ မ်က္စိ ႏွစ္လုံးႏွင့္ ႏႈတ္သီး သုံးမ်ိဳးစလုံး နက္လ်က္ " ငွက္"

ဟုေခၚပါသည္။
===========

၄။ အေမြးအေရာင္ဆိုင္ရာ အေခၚေဝၚမ်ား

တိုက္ၾကက္မ်ားကို အေရာင္သတ္မွတ္ရာတြင္ ခႏၶာကိုယ္ေအာက္ခံ အေမြး ႏွင့္ လည္ဆံေမြး ၊ ခါးဆံေမြး(ခဆံေမြး) တို႕အေပၚတြင္ မူတည္၍ အေခၚအေဝၚ သတ္မွတ္ၾကပါသည္။ ခႏၶာကိုယ္ေအာက္ခံေမြးႏွင့္ အေျခခံအေရာင္(၆) ေရာင္ရွိသည္။ ၎တို႕မွာ

(၁) ေအာက္ခံ အနက္ေရာင္

(၂) ေအာက္ခံ အျပာေရာင္

(၃) ေအာက္ခံ အျဖဴေရာင္

(၄) ေအာက္ခံ အဝါႏုေရာင္

(၅) ေအာက္ခံ ဘုတ္ငွက္၏အေရာင္

(၆) ေအာက္ခံ ရစ္္ငွက္၏အေရာင္ တို႕ ျဖစ္ပါသည္။

တိုက္ၾကက္တို႕၏ အေမြးအေရာင္ႏွင့္ ပတ္သက္သည့္ အေခၚအေဝၚတို႕မွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္ပါသည္။

လုံးျဖဴ - တစ္ကိုယ္လုံး အေမြးဆြတ္ဆြတ္ျဖဴ အေရာင္။ အခ်ိဳ႕ေဒသမ်ား တြင္ " ေဖာင္း " ဟုေခၚသည္။

ဥပန္း - အေမြးျဖဴအခံေပၚတြင္ ရင္ဘတ္ႏွင့္ ကိုယ္ေပၚ၌ အနက္ေျပာက္ အနည္းငယ္ ပါရွိသည္။

ေဖာင္းဥပန္း - လုံးျဖဴကဲ့သို႕လည္း တစ္ကိုယ္လုံး ဆြတ္ဆြတ္မျဖဳ ၊ ဥပန္းေလာက္လည္း အစက္အေျပာက္မမ်ား ၊ လုံးျဖဴဟုေခၚ၍မရရုံသာ အစက္ေျပာက္ အနည္းငယ္ေလးပါသည္။ " ဥပန္း ေယာင္ေယာင္ ၊ ေဖာင္း ေယာင္ေယာင္ အိမ္က မယားေပါင္ " ဟုအဆိုရွိသည္။

စင္ေရာ္ - အျဖဴခံ အေမြးေပၚတြင္ အနက္စက္ ဥပန္းေမြးထက္ အနည္းငယ္ ပိုမ်ားသည္။ (အခ်ိဳ႕ ေဒသမ်ားတြင္ ၎အေမြးကို ဥပန္းၾကား (သို႕) ဘန္းၾကားဟုေခၚသည္။)

ၾကန္ - တစ္ကိုယ္လုံး အျဖဴခံ အေမြးတြင္ ေတာင္ပံဖုံးေမြး ႏွင့္ ခါးဆံေမြး ၊ ၾကံအခြံေရာင္ရွိသည္။

ဗဟန္း - အဝါႏုေရာင္ ေအာက္ခံေမြးေပၚတြင္ အနက္စက္အေမြး အနည္းငယ္ပါသည္။

ၾကက္ဝါ - ေအာက္ခံေမြး အနက္ေရာင္ ၊ လည္ဆံေမြး ၊ ခါးဆံေမြး ၊ ေတာင္ပံဖုံးေမြး မ်ားအဝါေရာင္။

ၾကက္ဝါဆီဂ်ီ - ေအာက္ခံေမြး အနက္ေရာင္ ၊ လည္ဆံေမြး ႏွင့္ ေတာင္ပံဖုံးေမြး အဝါေရာင္၊ ခါးဆံေမြး ဆီဂ်ီး(ဆီေခ်း) အေရာင္။

ၾကက္နီ - ေအာက္ခံေမြး အနက္ေရာင္ ၊ လည္ဆံေမြး ၊ ခါးဆံေမြး ၊ ေတာင္ပံဖုံးေမြးမ်ား အနီေရာင္။

ၾကက္နီခ်ိတ္ - ေအာက္ခံေမြး အနက္ေရာင္ ၊ လည္ဆံေမြး၊ ခါးဆံေမြး ၊ ေတာင္ပံဖုံးေမြး အနီရင့္ေရာင္တြင္ ငခ်ိတ္ဆန္အေရာင္ အနည္းငယ္ေဖာက္ေနသည္။

မဲခ်ိတ္ - တစ္ကိုယ္လုံး အမည္းေရာင္ ေအာက္ခံေမြးတြင္ လည္ဆံေမြး ၊ ေတာင္ပံေမြး ႏွင့္ ခါးဆံေမြး တို႕၌ ငခ်ိတ္ဆန္အေရာင္ ရွိသည္။

မဲ - တစ္ကိုယ္လုံး ေတာက္ေျပာင္သည့္ အမဲေရာင္ အေမြးရွိသည္။

သိမ္း - တစ္ကိုယ္လုံး ေတာက္ေျပာင္သည့္ အမည္းေရာင္ရွိသည္။ တစ္ခါတစ္ရံ ေတာက္ေျပာင္သည့္ ေရႊပိုးေကာင္ကဲ့သို႕ အစိမ္းေရာင္ေတာက္ေနသည္။

ျဗာ - အျပာေရာင္ ( မီးဖိုေခ်ာင္ မွျပာ၏အေရာင္ ) အခ်ိဳ႕ေဒသမ်ားတြင္ တိုက္ၾကက္ကို ျဗာဟုေခၚၾကသည္။

ျဗာဥပန္း - အျပာေရာင္ ေအာက္ခံအေမြးေပၚ အနက္ေျပာက္ အနည္းငယ္ပါသည္။

ျဗာဝါ - အျပာေရာင္ ေအာက္ခံလည္ဆံေမြး ၊ ေတာင္ပံေမြး ႏွင့္ ခါးဆံေမြး မ်ား အဝါေရာင္။

ျဗာနီ - အျပာေရာင္ ေအာက္ခံ လည္ဆံေမြး ၊ ေတာင္ပံေမြး ႏွင့္ ခါးဆံေမြး မ်ား အနီေရာင္။

ျဗာနီဆီဂ်ီး - အျပာေရာင္ ေအာက္ခံ လည္ဆံေမြး ၊ ေတာင္ပံေမြး ႏွင့္ ခါးဆံေမြး မ်ား ဆီေခ်း(ဆီဂ်ီး) ေရာင္။

ေဖာင္း - အနက္ေရာင္ ေအာက္ခံေမြးေပၚတြင္ လည္ဆံေမြး ၊ ခါးဆံေမြး ႏွင့္ ေတာင္ပံဖုံးေမြး မ်ားအျဖဴေရာင္ ( အခ်ိဳ႕ေသာေဒသမ်ား၌ လုံးျဖဴကို " ေဖာင္း" ဟုလည္းေခၚၾကသည္။)

ေဖာင္းရင္ကြက္ - ေဖာင္း၏ အေမြးရွိျပီး ရင္ဘတ္တြင္ အျဖဴကြက္မ်ားရွိသည္။

ျဗာဝေရာင္း - အျပာေရာင္ ေအာက္ခံအေမြးရွိသည္။ လည္ဆံေမြး ၊ ေတာင္ပံဖုံးေမြး ႏွင့္ ခါးဆံေမြး တို႕၏အေရာင္မွာ ဝါးဆစ္ဖတ္အေရာင္ရွိသည္။

ေဗ်ာက္ - အေမြးတိုင္းတြင္ အစက္အေျပာက္မ်ားပါသည္။

ေမြးစံု - ၾကက္၏အေရာင္မွာ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ ေခၚ၍ မရေအာင္ အေမြးေရာင္စုံပါသည္။

ရစ္ - ရစ္ငွက္၏ အေမြးအေရာင္။

ဘုတ္ - ဘုတ္ ငွက္၏ အေမြးအေရာင္။

ဇိမ္း - ေအာက္ခံ အနက္ေရာင္အေမြးတြင္ လည္ဆံေမြး၊ ခါးဆံေမြး ႏွင့္ ေတာင္ပံဖုံးေမြး တို႕၌ စိမ္းဝါဝါေရာင္ အေမြးမ်ားရွိသည္။

မဲဇိမ္း - ေအာက္ခံ အနက္ေရာင္အေမြးတြင္ လည္ဆံေမြး၊ ခါးဆံေမြး ႏွင့္ ေတာင္ပံဖုံးေမြး တို႕၌ စိမ္းဝါဝါေရာင္ အေမြးမ်ားတြင္ အနက္ေရာင္အနည္းငယ္ ေဖာက္သည့္အေမြး ျဖစ္သည္။
ရစ္ဝါ - ရစ္၏ အေမြးပါရွိျပီး လည္ဆံေမြး၊ ခါးဆံေမြး ႏွင့္ ေတာင္ပံဖုံးေမြးမ်ားရွိသည္။

ျဗာေဖာင္း - ေအာက္ခံ အေမြးမ်ားမွာ မီးခိုးျပာေရာင္ အေမြးျဖစ္ျပီး လည္ဆံေမြး၊ ခါးဆံေမြး ႏွင့္ ေတာင္ပံဖုံးေမြး မ်ားတြင္ အျဖဴေရာင္အေမြးမ်ားရွိသည္။

ဘုတ္ဝါ - ဘုတ္ေမြးအခံေရာင္တြင္ လည္ဆံေမြး၊ ခါးဆံေမြး ႏွင့္ ေတာင္ပံဖုံးေမြးမ်ား အဝါေရာင္ရွိသည္။