ေခါင္း၃လုံး ျဗဟၼာနတ္မင္း

အမ်ိဳးအစား - ေခါင္းသုံးလုံး ျဗဟၼာနတ္မင္း
အခ်ိန္ကာလ - ၁၁ ရာစု
ေတြ႕ရွိရာေနရာ - ပုဂံ၊ ျမန္မာ (သိပ္မေသခ်ာ၊ ျဖစ္ႏိုင္ေခ်ရွိ)
ျပဳလုပ္ပံုနည္းပညာ - ခဲညိဳေရာင္(မီးခိုးေရာင္) သဲေက်ာက္အမာတစ္မ်ိဳး ကိုေက်ာက္စစ္ ပညာရွင္ကထြင္းထုေက်ာက္စစ္တယ္လို႕ဘဲေျပာပရေစ။ (Grey Sandstone)။ မ်က္ႏွာျပင္ေပၚကအဝါစက္ကေလးေတြက အခ်ိန္ကာလၾကာလို႕ေပၚလာတာမ်ိဳးပါ။
အရြယ္အစား - အျမင့္ ၃၃.၅ စင္တီမီတာ ၊ ေအာက္ေျခအက်ယ္ ၂၂.၂ စင္တီမီတာ။
လက္ရွိတည္ေနရာ - ဗစ္တိုးရိးယား နဲ႕ အယ္ဘာတ္ ျပတိုက္၊ လန္ဒန္
ျပတိုက္ပစၥည္း အမွတ္ - IM.39-1917
ဒီေခါင္းသုံးလုံး ျဗဟၼာနတ္မင္း ေက်ာက္စစ္႐ုပ္ႂကြဟာ ဟိႏၵဴ (Hindu) နတ္ဘုရားေတျဖစ္တဲ့ " ျဗဟၼာ"ဆိုတဲ့ ဖန္ဆင္းရွင္၊ "ဗိႆႏုိး"ဆိုတဲ့ ေစာင့္ေရွာင့္သူ၊ "သိဝ"ဆိုတဲ့ဖ်က္စီးသူ လို႕ဆိုတဲ့ နတ္ဘုရားေတြကိုကိုယ္စားျပဳပါတယ္။
ဟင္ဒူ(Hindu) နတ္ဘုရားေက်ာင္းနံရ ခပ္ျမင့္ျမင့္ေနရာမွာ ဒီေက်ာက္စစ္႐ုပ္ႂကြပံုပါ ေက်ာက္ျပားကို ကပ္ျပီး အလွဆင္မယ္။ နတ္မင္းဟာ ေျခတမလင္ေခြထိုင္လွ်က္ လက္အုပ္ခ်ီထားပါတယ္။ နမသၠာရမုျဒာပါ။ ေခါင္းသုံးလုံးဟာသက္ဆိုင္ရာအရပ္ေတြကိုမ်က္ႏွာမူထားပါတယ္။ က်စ္ဆံမီးက်စ္ထားတဲ့ဆံပင္ေတြဟာ အေပၚကို အဖ်ား႐ႉးခြၽန္တက္သြားျပီး ၾကာပန္းထိပ္ဖူးနဲ႕အေပၚမွာအဆုံးသတ္ထားတဲ့ အေသးစိပ္လက္ရာပါ။
ခႏၶာကိုယ္အေပၚပိုင္းမွာေတာ့အဝတ္မပါ။ ေအာက္ပိုင္းမွာ အဝတ္စည္းထားတယ္ ဆိုတာသိသာေစဖို႕ အေရးေၾကာင္း(ေကာက္ေၾကာင္း)အျဖစ္္ေတြ႕ရပါမယ္။
ဗုဒၶဘာသာရဲ့အေငြ႕သက္ေတြျပစ္တဲ့ လက္အုပ္ခ်ီထားပံု၊ ထိုင္ေနပံု ကိုယ္ေနဟန္ထား၊ နားရြက္ရွည္ စတာေတြကိုဒီေက်ာက္စစ္႐ုပ္ႂကြေလးမွာေတြ႕ရမွာပါ။
ဒီေက်ာက္စစ္ျပားဟာ အရင္းမူလေနရာ ဘယ္ေနရာကဆိုတာအတိအက်မသိႏိုင္ေသးပါ။ အေရွ႕ဘဂၤလား ကလဲျပစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေဒါက္တာ ေဂ်. အန္ဒါစင္ (Dr J. Anderson) ရဲ့ကိုယ္ပိုင္စုေဆာင္းမႈေတြထဲကတစ္ခုျဖစ္ျပီး သူ႕ဇနီးသည္ Mrs G.S. Anderson အတြက္ထားရစ္ခဲ့တာပါ။ ေဒါက္တာ ေဂ်. အန္ဒါစင္ဟာ ၁၈၉၆ ခုႏွစ္၊ျဗိတိလွ် အစိုးရရဲ့ပထမဆုံး ေလ့လာေရးခရီးစဥ္ျဖစ္တဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံအထက္ပိုင္းကိုျဖတ္ျပီး တ႐ုတ္ျပည္ ယူနန္ဘက္ ေလ့လာေရးခရီးသြားအဖြဲ႕ဝင္ေတြထဲကတစ္ဦးပါ။
=============================================================================
အိႏိၵယ ယဥ္ေက်းမႈေရာက္လာပံု၊ ဩဇာသက္ေရာက္ပံု အက်ိဳးျပဳပံုေတြကို ပညာရွင္ေတြျပဳစုထားတဲ့စာတမ္းေတြ အမ်ားၾကီးရွိျပီးသာမို႕သိပ္အက်ယ္ခ်ဲ႕မေနေတာ့ပါဘူး။
အနိ႐ုဒၶ (အေနာ္ရထာ) လက္ထက္မွာ သထံုကိုသိမ္းယူျပီးေနာက္ပိုင္း ပင္လယ္ကူးဆက္ဆံေရးလမ္းေၾကာင္းဟာ တိုက္႐ိုက္ပြင့္လာပါျပီ။ အဓိကေျပာခ်င္တာက အိႏိၵယ ၊ သီဟိုဠ္ တို႕ႏွင္႔ဆက္ဆံေရး အတိုင္းမသိ ပိုျပီးလြယ္ကူသြားပါတယ္။
ကုလာကြၽန္ေတြကို ပင္လယ္ဆိပ္ကမ္းျမိဳ႕ေတြက အလုံးရင္းဝယ္ပါတယ္။ ဥယာဥ္ေတြမွာခိုင္းပါတယ္။ တခ်ိဳ႕ကိုဘုရားကိုလႉတာလဲရွိပါတယ္။ အဲဒီမွာဘဲ သူတို႕ ရဲ့ ျဗဟၼဏ ယုံၾကည္ကိုးကြယ္မႈေတြပါလာပါျပီ။ ဘယ္ေလာက္ထိလဲဆိုရင္ ထိလိုင္မင္းေခၚတဲ့ က်န္စစ္သား (၁၀၈၄-၁၁၁၃) မင္းလက္ထက္မွာ ကုလာ ဗိသုကာပညာရွင္၊ ပုဏၰား ဟူးရားေတြဟာသိပ္အေရးပါေနပါျပီး။ မြန္ဘာသာနဲ႕ေရးထိုးထားခဲ့တဲ့ က်န္စစ္သားနန္းတည္ေက်ာက္စာမွာ ျဗဟၼဏယုံၾကည္ကိုးကြယ္မႈေတြျဖစ္တဲ့ ဗိႆႏုိးနတ္မင္းကို ပူေဇာ္တာတစ္ဆယ့္ႏွစ္ၾကိမ္တိတိပါတယ္။ နန္းေတာ္နံရံကိုအလွဆင္ရာမွာ အလယ္ထိပ္စည္းျဖစ္တဲ့ၾကာပြင့္ၾကီးေပၚမွာ ဗိႆႏုိးနတ္မိဘုရား ၾတိ နတ္သမီးထိုင္ေနတဲ့ပံုပါတယ္။
ပုဂံမွာရွိတဲ့ ဘုရားေတြထဲမွာ ဂိဂၷ (ရွိရွန) ၉၈၇/၄၁၃၊ အခုေတာ့ ေစတနာၾကီး ဘုရားလို႕ ေရွးေဟာင္းသုေတသန ဌာနကအမည္သစ္ေပးထားပါတယ္။
ဂိဂၷ (Sဲis_na) ဆိုတာ သကၠတဘာသာလို ပူရိသလိင္လို႕အဓိပၸာယ္ ရွိတာေၾကာင့္ သိဝ နတ္ကြန္းျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေရႊဂူၾကီး ၁၅၈၉/၉၀၁ ဘုရား။ ေက်ာက္စာမွာ ေရႊဂူကို (၁၆ ဧျပီ ၁၁၃၁)မွာ စေဆာက္တယ္။၁၆ ဒီဇင္ဘာ၁၁၃၁ မွာျပီးတယ္။ ဘုရားအုတ္ခံုပတ္လည္မွာ ဟိႏၵဴနတ္႐ုပ္ေတြအျပည္႕ေတြ႕ရလို႕ မူလကဒီေက်ာင္းေတာ္ဟာ ဟိႏၵဴနတ္ကြင္းျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ စတုရဂၤသူရ ဆိုတဲ့ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးက (၂၃ ဇန္နဝါရီလ ၁၇၇၁ ) မွာ ေရႊဂူကိုအသစ္ျဖစ္ေအာင္ျပင္ပါတယ္။ သက္ေသအျဖစ္ အေနာက္ဘက္မုခ္မွာ ပါဠိမင္စာ မွတ္တမ္းေရးခဲ့ပါတယ္။ သရီ(သိရိပစၥရာ) ရွိ ေစတနာၾကီး လို႕အမည္ေျပာင္းထားတဲ့ ေစတီၾကီးဟာလဲ ေတာင္အိႏိၵယ ဟိႏၵဴဘုရားေက်ာင္း ဂိဂၷ (Sဲis_na) ကိုငုံးျပီးျပင္ထားတဲ့ ေစတီပါဘဲ။

Ref:
ျမန္မာမီးဖုတ္ေျမထည္ပစၥသည္းသုေတသနစာတမ္း,ေဒါက္တာ သန္းထြန္း။
Economic Life of the Early Burman( Myanma) by G.H. Luce, JBRS April 1940.
Old Burma (Myanma) Early Pagan 1970 by G.H. Luce
Phases of Pre-Pagan Burma (Myanmar) 1985 by G. H. Luce
Defacing Old Bagan, 26 Feb 1996 by Dr.Than Tun,
THE ART AND CULTURE OF BURMA , Dr. Richard M. Cooler , Professor Emeritus
Art History of Southeast Asia, Northern Illinois University.