သမိုင္းထဲက ေလာကီပညာ ( ၅ )

ဗဒံုမင္းေနာက္ ႏွစ္ေပါင္း ၄၀ အၾကာ၊ မင္းတုန္းမင္း (၁၈၅၃-၁၈၇၈) လက္ထက္မွာ မႏၲေလးနန္းေတာ္ကိုတည္ေဆာက္တယ္။ ၁၈၅၇ ဩဂုတ္လ ျမိဳ႕ကြက္႐ိုက္ျပီးကတည္းက အေစာင့္အေရွာက္ အရံအတားလည္းျဖစ္နန္းသက္လည္းရွည္ေအာင္ဆိုျပီး ေလာကီအစီအရင္ေတြအစြမ္းကုန္သုံးပါတယ္။၂၀ ဧျပီ ၁၈၅၈မွာ ျမိဳ႕တံခါးေတြမွာ အင္းျမႇဳပ္တယ္။ အင္းေတြေရးထားတဲ့ ျမိဳ႕ေစာင့္နတ္႐ုပ္ေတြကိုစီရင္တယ္။ ၂၇ မတ္ ၁၈၅၈ ခုႏွစ္မွာ နတ္႐ုပ္ေတြကို လိပ္ျပာသြင္းတယ္။ နတ္႐ုပ္ေတြကို လိပ္ျပာသြင္းတယ္ဆိုေတာ့ လူစေတးတာကိုေျပာသလားဆိုတာ ေသခ်ာမသိပါ။ ၁၅ ေမ၁၈၅၉ မွာ ျမိဳ႕ေထာင့္ေတြမွာ တစ္ရာ့တစ္ဆယ္ဝင္ စည္အိုးၾကီးေတြကို ဆီအျပည့္ထည့္ျပီးျမႇဳပ္တယ္။

မႏၲေလးနန္းေတာ္ ႏွင့္ ျမိဳ႕တည္ေဆာက္ရာမွာသုံးတဲ့ အင္းနာမည္ေတြက
၁။ စမၸာနဝေနာ ကိုးသြယ္ အင္း ( စမၸာနဝရတ္ ကိုးသြယ္ အင္းျဖစ္မယ္ထင္ပါတယ္)
၂။ ဥလႅလိရိအ႒မုက္ အင္း
၃။ သီရိေဇယ် သက္ေတာ္ရွစ္ဆယ္ အင္း
၄။ သီရိေဇယ် မဏိလသက္ေတာ္ရွည္ အင္း
၅။ သာသနာ ၅၀၀၀ အင္း
၆။ သိရသႎၼ ေမဂါထာ အင္း
၇။ သမၼဳေဒၶအင္း
၈။ သတၱ ရတနာအင္း
၉။ အ႒ေဇယ်မဂၤလာအင္း ( ေဒါက္တာသန္းထြန္း ၊ နယ္လွည့္ရာဇဝင္ ၊ စာ ၂၆၈ မွကူးယူပါတယ္။ )

ဘယ္အင္းကို ဘယ္လိုစီရင္ျပီးဘယ္လိုအကြက္ေတြခ်တယ္ဆိုတာ ေသျခာမရွိလို႕ မရွင္းျပႏိုင္ပါ။ သို႕ေသာ္ ၉ ေမ ၁၆၃၅ ခုႏွစ္ ဘုရင့္အမိန္႕ေတာ္ပါ အခ်က္လက္ေတြကို ကိုးကားျပီး အင္းခ်ရာမွာလိုက္နာရမယ့္ သံမဏိစည္းမ်ဥ္းေတြဘယ္လိုရွိတယ္ဆိုတာကို ေျပာႏိုင္သေလာက္ကို ခန္႕မွန္းျပီးေျပာပါမယ္။

" အင္းဆိုသည္အရာသည္ ကန္းျခင္းေစြျခင္းေထာင့္ယြန္္းျခင္းမရွိရ၊ သံကညစ္ျဖစ္ေစ၊ ႏြားေမြးစုတ္ျဖစ္ေစ၊ ကညစ္သြားစုတ္ဖ်ားခ်၍ ေရးျပီးမွ မသင့္မကာသည္ဟူ၍ ေျမျဖဴႏွင့္ မပြတ္ေခ်ေစႏွင့္ ၊ အင္းျပားျဖစ္ေစ ၊ ပန္းေပါင္းအင္းျဖစ္ေစ ၊ အင္းေရး ၁၊ ပညာရွိပုဏၰား ၁၊ ပညာရွိအမတ္ ၁၊ အင္းေရးေသာအခါဘတ္၍ ဆိုမည့္ အရိယာသံဃာ ၁၊ ကညစ္စုတ္သြားခ်မည္(ရွိ) ေသာအခါ အၾကည့္အ႐ႈ ရဟန္းေတာ္ ၁၊ ေရးသားျပီးလွ်င္ အကၡရာသခၤ်ာစစ္၍ တည္တိုက္ရမည္ တပည့္ရဟန္းေတာ္ ၁၊ အင္းတျပားလွ်င္ ေျခာက္ေယာက္၊ အင္းတကြတ္ေစ့ေအာင္၊ ၾကည့္႐ႈၾကပ္မျပင္ဆင္၍ ေရးေစရမည္။ ဆရာေတာ္တို႕ကိုလည္း ျပန္ေလွ်ာက္ရမည္ " လို႕ေျပာထားတယ္။

အင္းေရးတဲ့အခါ ကန္းျခင္းေစြျခင္းေထာင့္ယြန္္းျခင္းမရွိရ။ ကန္းျခင္း ( အင္းကန္းျခင္း ) ဆိုတာဘာကိုေျပာမွန္းေသခ်ာမသိပါ။ ကန္းျခင္းဆိုတဲ့အနက္ကို အလြယ္ေျပာရရင္ မေအာင္ျမင္တဲ့ အင္းကိုေျပာတယ္ဘဲထင္ပါတယ္။ ေစြျခင္း ( အင္းေစြျခင္း ) ဆိုတာကေတာ့ အင္းကြက္ေတြခ်တဲ့အခါ မညီမညာျဖစ္တာကိုဆိုလိုဟန္တူတယ္။ " ေစြတယ္ " ဆိုတဲ့အသုံးဟာ မညီမညာ ျဖစ္တယ္၊ တိမ္းေစာင္းတယ္ ဆိုတဲ့ သေဘာျဖစ္မယ္ထင္တယ္။ သို႕ေသာ္ အင္း ပညာရပ္မွာ အင္းေစြ ဆိုျပီး သီးသန္႕အသုံးရွိရင္ေတာ့ မေျပာတတ္ေတာ့ပါ။ ေထာင့္ယြန္းျခင္း ဆိုတာေတာ့ ေထာင့္မွန္မက်တာကို ဆိုလိုတာထင္တာဘဲ။ ေသခ်ာေတာ့အသိပါ။

အင္းေရးတဲ့အခါမွာ စာေရးကရိယာအျဖစ္ သံကညစ္ကိုအသုံးျပဳပါတယ္။ ႏြားေမြးစုတ္ ဆိုတာက ႏြားေမြးနဲ႕လုပ္ထားတဲ့ စုတ္တံကို ေျပာတာထင္တယ္။ ကညစ္နဲ႕ ေရးေနစဥ္ တစ္စုံတစ္ခုေၾကာင့္ ခြၽတ္ေခ်ာ္သြားခဲ့သည္ရွိေသာ္ ေျမျဖဴအသုံးျပဳျပီး ပယ္ဖ်က္ၾကဟန္တူပါတယ္။ အလြယ္ေျပာေတာ့ ခဲတံနဲ႕ေရးထားတဲ့ စာ မွားတဲ့အခါ ခဲဖ်က္သုံးျပီး ဖ်က္တဲ့သေဘာထင္ပါတယ္။ အတိုခ်ဳပ္ေျပာေတာ့ အင္းေရးတဲ့အခါ အမွားအယြင္း အတိမ္း အေစာင္းမရွိ ေသေသသပ္သပ္ေရးရမယ္ ၊ မေတာ္လို႕ မွားသြားတဲ့အခါ ေနာက္တစ္ခ်ပ္အသစ္ျပန္ေရးပါလို႕ ဆိုတာပါဘဲ။

အထက္ပါအလုပ္ေတြကို အင္းေရး ဆိုတဲ့အမႈထမ္းက သတိၾကီးၾကီးထားျပီးလုပ္ရပါတယ္။ ဘယ္ေနရာအတြက္ ဘယ္အင္းကိုသုံးမယ္ဆိုတာကိုေတာ့ ေလာကီပညာရွင္ ပုဏၰား ဟူးရား ေတြက ေရြးခ်ယ္စီရင္ပါမယ္။ ပုဏၰား ဟူးရား ေတြက ေရြးခ်ယ္စီရင္တဲ့ အင္းေတြ မွန္၊မမွန္ သင့္ေတာ္၏ မသင့္ေတာ္၏ဆိုတာေတြကို ေရွးေလာကီက်မ္းေတြႏွင့္အညီ တိုက္ဆိုင္စီစစ္ဖို႕ ေလာကီပညာရပ္ ႏွံ႕စပ္သိရွိျပီးျဖစ္တဲ့ ပညာရွိအမတ္က စစ္ေဆးၾကီးၾကပ္ရတယ္။

အင္းေရးတဲ့အခါ ဒီအတိုင္းေရးတာမ်ိဳးမဟုတ္ဘဲ သံဃာေတာ္ေတြက ရြတ္ဖတ္သရဇယ္ေပးရဟန္တူတယ္။ အင္းေရးတဲ့အခါ ဘယ္ေနရာ ဘယ္ေထာင့္၊ ဘယ္အရပ္ကို မ်က္ႏွာမူ ၊ အခ်ိန္အခါနဲ႕ ေနရာေတြကိုေသခ်ာ တြက္ခ်က္ရမွာမို႕ အင္းစေရးတဲ့ အစပိုင္းဟာ အေရးၾကီးဆုံးျဖစ္ဟန္တူတယ္။ အဲဒီ အစ မွန္မွန္ ကန္ကန္ရွိေစဖို႕ ေလာကီပညာ အင္းေရးပညာႏွံ႕စပ္ကြၽမ္းက်င္တဲ့ ရဟန္းေတာ္တစ္ပါးပါးက ၾကီးၾကပ္ေပးရဟန္တူပါတယ္။
ျပီးေနာက္မွာေတာ့ အင္းေရးရာမွာ သုံးတဲ့ စကားလုံး ( စာလုံး ဝါက် )၊ ဂဏန္း အပါအဝင္ စီရင္တဲ့အင္းရဲ့ သေဘာတရားနဲအညီတြက္ခ်က္ထားတဲ့ဟာ ကိုက္ညီမႈရွိ/မရွိ ကို စာေပပညာ ေလာကီပညာ အင္းေရးပညာႏွံ႕စပ္ကြၽမ္းက်င္တဲ့ ရဟန္းေတာ္တစ္ပါးပါးက ၾကီးၾကပ္ေပးရပါတယ္။

အင္းတကြက္ကို လူေျခာက္ေယာက္ ဝိုင္းေရးရတဲ့ အင္းအမ်ိဳးစားေတြလည္းရွိတယ္ဆိုတာ နားလည္ရျပန္တယ္။ အထက္မွာ ေျပာခဲ့တဲ့အရာအားလုံးဟာ စီရင္တဲ့အင္းကိုလိုက္ျပီး အေျပာင္းအလဲရွိမယ္ထင္ပါတယ္။ ဘုရင္လုပ္သူဟာ ဒီလို ေလာကီပညာ အင္းစီရင္ရာမွာ သတိၾကီးၾကီးထားျပီးအလုပ္လုပ္ၾကဖို႕ တခုတ္တရ အမိန္႕ေတာ္ထုတ္ရသလဲဆိုတာ တစ္ခုစဥ္းစားစရာျဖစ္လာပါတယ္။ဘာေၾကာင့္ပါလဲ။ တကယ္လို႕ နေမာ္နမဲ့ ျပီးလြယ္စီးလြယ္လုပ္ခဲ့သည္ရွိေသာ္ ဘာေတြျဖစ္သြားႏိုင္လဲ။ သာလြန္မင္း လက္ထက္ အမိန္႕ေတာ္တစ္ခုကို ကိုးကားျပီးေျဖရင္ေတာ့ ရႏိုင္ေကာင္းပါတယ္။

ဒီလို ခြၽတ္ေခ်ာ္မႈရွိေနတဲအင္းေတြကို ျမိဳ႕႐ိုး ျပအိုး တံခါးေပါက္ အစရွိတဲ့ေနရာေတြမွာ အသုံးျပဳမိခဲ့သည္ရွိေသာ္ ' ျပည္သူလူထု ရဟန္းရွင္လူကို ထိခိုက္ႏိုင္ပါတယ္တဲ့။ အမွန္ေတာ့ ေလာကီပညာအမ်ားစုဟာ ဘုရင္နန္းသက္ရွည္ေအာင္ ဘုရင့္အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ ရည္ရွည္တည္တံ့ေအာင္၊ ဘုရင္မွာ သိပ္ေကာင္းတဲ့ေလာကီအစီရင္ေတြရွိျပီးသားျဖစ္တယ္ ဒီေတာ့မင္းတို႕ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္ဖို႕ မၾကိဳးစားၾကနဲ႕ ဆိုတဲ့သေဘာေတြနဲ႕ လုပ္ခဲ့တာေတြမ်ားပါတယ္။ ဒီေတာ့ ဘုရင့္အတြက္လုပ္တဲ့ ေလာကီအစီရင္မွာ ခြၽတ္ယြင္းခ်က္ေတြရွိခဲ့ရင္လည္း ဘုရင္ကိုသာထိခိုက္ရုံသာရွိေတာ့မေပါ့။ ျပည္သူ႕အက်ိဳးယုတ္တယ္ ဆိုတာ နာမည္ေကာင္းယူတဲ့သေဘာသာ။

သာလြန္မင္းေခတ္မွာ ရာဇဝတ္မႈ ႏွင့္ တရားမမႈ ဆိုျပီး အမႈအခင္းႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္တဲ့။ ရာဇဝတ္မႈဆိုတာကေတာ့ ဘုရင့္အာဏာကို မနာခံဖီဆန္တဲ့လူဟာ ရာဇဝတ္မႈေျမာက္ေတာ့တာပါဘဲ။ ခြၽတ္ေခ်ာ္ေနတဲ့ အင္းခ် အင္းေရး အင္းျမႇဳပ္ လုပ္တဲ့လူမွန္သမွ်ဟာလည္းဘဲ ရာဇဝတ္မႈေျမာက္ပါတယ္။ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ေတြဟာ ေလာကီပညာကို သိပ္အေလးေပးေတာ့ ဒီလိုဘဲျဖစ္မယ္လို႕ ခန္႕မွန္းရပါတယ္။

ျပည္တြင္း ျပည္ပညာရွင္ေတြ မႏၲေလးနန္းေတာ္တည္ေဆာက္ရာမွာ ဘုရင္က " လူသတ္ျပီး စေတး " တဲ့ ေလာကီအစီရင္ကို သုံးတယ္လို႕ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ေျပာၾကတယ္။ ျမန္မာေတြဘက္မွာေတာ့ ပါးစပ္ေျပာ အရပ္ေျပာရာဇဝင္ေတြအျဖစ္သာ လူေျပာမ်ားျပီး လူစေတးတယ္ဆိုတဲ့ မွတ္တမ္း မေတြ႕ရပါ။ ခ်ားလ္စ္ ဒူရိြဳင္ဆယ္ရဲ့ မွတ္တမ္းစာ ( C.Duroiselle: Guide to the Mandalay Palace, Rangoon, Govt.Printing, 1925, pp.25-8) အရ က်ား၊မ ၾကီးငယ္ ငါးဆယ့္ႏွစ္ေယာက္ စေတးတယ္လို႕ဆိုပါတယ္။

၁၉၆၃ ခုႏွစ္ တကၠသိုလ္ပံုႏွိပ္တိုက္ ေတာ္လွန္ေရးအစိုးရ ယဥ္ေက်းမႈဌာနအတြက္ ပံုႏွိပ္တဲ့ မႏၲေလးနန္းေတာ္ (Mandalay Palace) စာအုပ္မွာေတာ့ ခုလိုလူစေတးရာမွာ ကိုယ္ဝန္အရင့္မာ ရွိတဲ့ အမ်ိဳးသမီးကိုအသုံးျပဳရန္လိုလားတယ္လို႕ဆိုထားျပန္ပါတယ္။ လက္ဖတင္နင္ ဂ်င္နရယ္ဖိုက္ခ်္ရဲ့ " ယခင္ႏွင့္ ယခုျမန္မာႏိုင္ငံ " စာအုပ္မွာေတာ့ ျမိဳ႕တစ္ခါး တစ္ဆယ့္ႏွစ္ရပ္မွာ လူတစ္ဆယ့္ႏွစ္ေယာက္ ဖမ္းျပီးကၾကိဳးခ်ီဖိသတ္သည္ဆိုျပီး ေရးထားတယ္။ စုစုေပါင္းငါးဆယ့္ႏွစ္ေယာက္။

ဆက္ေျပာတာက လူေတြနဲ႕အတူ ျမိဳ႕ေထာင့္ေတြမွာ ဆီထည့္ထားတဲ့ စဥ့္အိုးၾကီးေတြကို အထိအခိုက္မရွိေအာင္ သတိၾကီးစြာထားျပီး ျမႇဳပ္ႏွံတယ္။ ဆီကို ျမႇဳပ္ရတဲ့အေၾကာင္းကေတာ့ အေစာင့္ ( နတ္စိမ္း ) မျပတ္အျမဲ ဆက္လက္ ေစာင့္ေရွာင့္ေစရန္ ေသခ်ာေအာင္ စီရင္ျခင္းျဖစ္သည္။ ေစာင့္ေရွာက္ေလွ်ာ့နည္းျခင္း ၊ သို႕မဟုတ္ လုံးဝေစာင့္ေရွာက္ျခင္းမျပဳဟုေသခ်ာလွ်င္ လူသစ္ အစားထိုးတယ္။ ဆီမခန္းေျခာက္သေရြ႕ ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း မျပတ္ဟု ယံုၾကည္လက္ခံတယ္။ (စာအုပ္ေဟာင္း ၂၅၊ ၈၊ စာအုပ္သစ္ ၁၅-၁၇) ။

ခုလိုလူသတ္ျပီးစေတးတဲ့ ေလာကီအစီရင္မ်ိဳးအမွန္တကယ္ရွိ၊ မရွိ ေသခ်ာရွင္းရွင္းလင္းလင္းရွိဖို႕ရာ တူးေဖာ္ၾကည့္ဖို႕လိုပါမယ္။ လူအ႐ိုး ေတြရွာေဖြေတြ႕ရွိျပီ အမွန္ျဖစ္ေၾကာင္း အတည္ျပဳေပးရသည့္တိုင္ ျမန္မာေတြမွာသာ မဟုတ္ ဥေရာပတိုက္အခ်ိဳ႕ေနရာအပါဝင္ အာရွတိုက္တစ္ခုလုံးနီးပါး ေရွးယခင္ကတည္းက ရွိခဲ့တဲ့အေလ့ထျဖစ္တဲ့အတြက္ မေဖာ္ျပဝံ့စရာ အေၾကာင္းမရွိပါ။