ဓမၼပါလ ႏွင့္ သီရိ အနိ႐ုဒၶ ေဒဝ

ဆြန္မပူရ မဟာဝိဟာရ ဗုဒၶဘာသာ ေက်ာင္းေတာ္ၾကီးကို ၁၉၈၅ ခုႏွစ္မွာ ကမ႓ာ႕ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ အေမြႏွစ္ အျဖစ္ ယူနစ္စကို အဖြဲ႕စည္းက စာရင္းသြင္း
အသိမွတ္ျပဳခဲ့ပါတယ္။

ဘဂၤလားေဒစ္ ႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ ကမ႓ာ႕ေရွးေဟာင္းယဥ္ေက်းမႈဆိုင္ရာ အေမြႏွစ္ ၂ ထဲက ၁ ခုျဖစ္ပါတယ္။ အေရွ႕ေတာင္ အာရွမွာေရာ ၊ မူလ ဘဂၤလားေဒစ္ ႏိုင္ငံအတြက္ပါ အေရးပါ အရာေရာက္ဆုံး သာသနိက အေဆာက္ဦးလို႕ ပညာရွင္အမ်ားစုက သတ္မွတ္ထားပါတယ္။

အိႏၵိယ ႏိုင္ငံ ကမ႓ာ႕ပထမဆုံး ဗုဒၶဘာသာ တကၠသိုလ္ " နာလႏၵာ" ကမွတ္တမ္းေတြ အရ ဆြန္မပူရ မဟာဝိဟာရ ပုထိုးေတာ္ၾကီး ဟာ အရြယ္အစား၊ ပံုစံ မတူဘဲ ကြဲျပားျခားနား တဲ့ အခန္းငယ္ေပါင္း ၁၇၇ ခန္း ပါတဲ့ ပင္မထုထည္ကို ေစတီငယ္ ( အေရအတြက္မေသျခာ )ေတြႏွင့္ ရံထားပါတယ္။

ပုထိုးေတာ္ၾကီး တစ္ခုလုံးရဲ့ ပတ္ပတ္လယ္ နန္ရံေတြမွာ ဂ်ိန္း ( ဂ်ိန )၊ ဟိႏၵဴ၊ ဗုဒၶဘာသာဆိုင္ရာ အလွဆင္ ရုပ္ႂကြေတြႏွင့္ အလွဆင္ထားပါတယ္။
( အခုေတာ့ မရွိေတာ့ပါ၊ ရွိတဲ့ရႊံ႕ေစး ရုပ္ႂကြေတြကလည္း အစားထိုး ထားတဲ့ လက္ရာ ခပ္ညံ႕ညံ႕အရုပ္ေတြပါ )

ပုထိုးေတာ္ၾကီးရဲ့ နန္ရံေလးဘက္ ေလးတန္ကို တိုင္းတာမယ္ဆိုရင္ ၉၂၂ ေပတိတိ ရွိတယ္လို႕ဆိုပါတယ္။ ထုထည္ၾကီးမားတယ္။ ဟိမဝန္တာ ေတာင္တန္း ေျမာက္ပိုင္းတ ဝိုက္မွာ ဒုတိယ အၾကီးဆုံး ဗုဒၶဘာသာ ေက်ာင္းေတာ္ၾကီးအျဖစ္ မွတ္တမ္းဝင္ပါတယ္။ အရြယ္စား အားျဖင့္ ပတ္လည္ "ေပ" အက်ယ္ ၈၅၀၀၀ ( ၂၀ ဧက ) ေလာက္က်ယ္တဲ့ ေက်ာင္းေတာ္ရာ ျဖစ္တယ္။

ဆြန္မပူရ မဟာဝိဟာရ ေက်ာင္းေတာ္ရာေတာင္ကုန္းမွာ တူးေဖာ္ေတြ႕ရွိထားတဲ့ ေက်ာက္စာအရ " ဓမၼပါလ"( ၇၈၁ - ၈၂၁ ) ျပီးေနာက္ ၂၉ ႏွစ္အၾကာမွာ နန္းတက္တဲ့ " မဟိျႏၵာ ပါလ" (Mahendrapala)( ၈၅၀-၈၅၄ ) လက္ထက္မွာ ေက်ာင္းေတာ္ၾကီးကို မြန္းမံျပင္ဆင္ခဲ့တယ္။

တိဘက္ျပီဘုန္းေတာ္ၾကီး " တာရာနသ"(Taranatha) ရဲ့မွတ္တမ္း " ပဂ္ စမ္ ျဂြန္ ဇန္း"( Pag Sam Jon Zang)အရ ၉၉၅ ခုႏွစ္မွာ နန္းတက္တဲ့ " မဟိပါလ" (Mahipala)(၉၉၅-၁၀၄၃) မင္းဆက္မွာ ေနာက္တစ္ၾကိမ္ ထပ္ျပီးမြန္းမံျပင္ဆင္ပါေသးတယ္။
( ဒီမွတ္တမ္းကို ေထာက္ခံဖို႕၊ ျငင္းဆန္ဖို႕ ေခတ္ျပိဳင္ အေထာက္အထား မရွိေသးပါ)

ဒီလို ၾကီးက်ယ္လွတဲ့ ဓမၼပါလမင္း (ေအဒီ ၇၈၁-၈၂၁ ) ေကာင္းမႉ႕ ပုထိုးေတာ္ၾကီးဟာ ပါလမင္းဆက္ေတြ ဩဇာဏာ က်ဆင္းလာမႈႏွင့္အတူ ၁၁ ရာစုအေစာပိုင္းမွာဘဲ အတူ အရွိန္ဝါ ေမွးမွိန္လာပါတယ္။

၁၁ ရာစု မွာဘဲ မူစလင္ ဘုရင္ " ဝဂၤလ " ႏွင့္ သူ႕ရဲ့စစ္တပ္ ေတြရဲ့ တိုက္ခိုက္ျခင္းကိုခံရပါတယ္။ ပင္မ ပုထိုးေတာ္ၾကီး အပါဝင္ ဆြန္မပူရ မဟာဝိဟာရ ဗုဒၶဘာသာ ေက်ာင္းေတာ္ တဝိုက္မွာ ရွိတဲ့ ဘာသာေရးဆိုင္ရာ ေနရာ၊ အေဆာက္ဦး ေတြအားလုံးကို ေျမေပၚ ျပားျပားဝတ္ က်သြားေအာင္ မီးေလာင္တိုက္ သြင္းခဲ့ပါတယ္။

မီးမ႐ိႈ႕ခင္ ေက်ာင္းေတာ္ထဲမွာ ရွိတဲ့ ရဟန္းသံဃာေတာ္ေတြကို ေမာင္းထုတ္ရာမွာ ေက်ာင္းအုပ္သံဃာေတာ္ၾကီး " ဂ႐ုဏသီရိိေမတၱ " က ျငင္းဆန္ျပီး မီးေလာင္တိုက္ထဲမွာဘဲ အသက္အေသခံသြားတယ္လို႕ " နာလႏၵာ" ကမွတ္တမ္းကဆိုတယ္။

" ဝဂၤလ" မင္းဟာ ဗုဒၶဘာသာ ကို အင္မတန္ ႏွိပ္ကြက္ပါတယ္။
ေနာက္ပိုင္းဆက္ခံတဲ့ မူစလင္ မင္းေတြအားလုံး ကလည္း ေက်ာင္းေတာ္ၾကီးကို မျပဳျပင္ေစဘဲ ေတာင္ဘို႕ၾကီးျဖစ္ေနတဲ့အထိ ပစ္ပယ္ထားခဲ့ပါတယ္။

၁၉၂၀ ခုႏွစ္မွာ ေရွးေဟာင္းသုေတသန ဆိုင္ရာတူးေဖာ္မႈ စတင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ လက္ရွိျမင္ေနရတဲ့ ရုပ္လုံးေပၚအဆင့္ထိ ေရာက္လာခဲ့တာက ၁၉၉၀ ခုႏွစ္ေရာက္မွပါ။
ေရွးေဟာင္းသုေတသန ဆိုင္ရာတူးေဖာ္မႈ မွာေတြ႕ရွိတဲ့ ပစၥည္းေတြဟာ ပိုျပီးစိတ္ဝင္စားဖို႕ေကာင္းတယ္။
===========================================================
ေဒါက္တာ သန္ထြန္းေရး ၁၉၉၇ ဩဂုတ္၊ စစ္တင္ဘာ၊ ေအာက္တိုဘာ အမွတ္ ၁၅၀၊ ၁၅၁၊ ၁၅၂ ကလ်ာမဂၢဇင္းပါ
ထိလိုင္မင္( ၁၀၈၄-၁၁၁၃ ) စာတမ္းမွာ ပုဂံေခတ္ဦး အေဆာက္ဦး ပံုစံေတြဟာ အေရွ႕ဘဂၤလားပံုစံကိုယူတယ္လို႕ေဖာ္ျပဖူးပါတယ္။ ပုဂံေခတ္ဦး ေစတီပံုစံေတြထဲမွာ ေျမမွာဝပ္ေနတဲ့ တည္ျငိမ္ဟန္ ပုထိုးေတာ္ေတြရွိပါတယ္။ ပုထိုးသမ်၊ ဓမၼရံၾကီး ၊ အပယ္ရတနာ ပံုစံေတြဟာ ဆြန္မပူရ မဟာဝိဟာရ ႏွင့္အေတာ္ေလးဆင္ပါတယ္။ ဘဂၤလား ႏွင့္ ဆက္စပ္ျပီး ေဒါက္တာ သန္ထြန္းေရး စာတမ္းေတြ သိပ္မရွိပါ။

ကမ႓ာ တစ္ဝွမ္း နာမည္ၾကီး ျပတိုက္ေတြမွာ ပုဂံ ေခတ္လက္ရာ ႏွင့္ ပါလ လက္ရာေတြ ဟာခြဲမရေအာင္တူလို႕ ( Pagan or Pala ) လို႕ေရးေလ့ရွိပါတယ္။

ဓမၼပါလမင္းၾကီးရဲ့ ဘြဲ႕အမည္ အစ " သီရိ " ႏွင့္ အဆုံး " ေဒဝ" လိုခပ္ဆင္ဆင္ " သီရိ အနိ႐ုဒၶ ေဒဝ " လို႕ ေတြ႕ရပါေသးတယ္။

ဘဂၤလား ႏွင့္ ဆက္စပ္ျပီး ေဒါက္တာ သန္ထြန္းေရး စာတမ္းေတြ သိပ္မရွိပါ။
ေရွ႕ဆက္ျပီး သုေတသနလုပ္ဖို႕ သိပ္ေကာင္းပါတယ္။

ဘဂၤလားေဒစ္ႏိုင္ငံရွိ ၇-၈ ရာစု မဟာယာန ေက်ာင္းေတာ္ၾကီး၊

ဆြန္မပူရ မဟာဝိဟာယ ေက်ာင္းေတာ္ၾကီးမွာရွိတဲ့ ေျမသား ႐ုပ္ႂကြ ပံုေတြပါ။ ပံုေတြအားလုံး ကိုအမွန္တိုင္း တည့္တည့္ေျပာရရင္ အစစ္မဟုတ္ပါ။




ဒီပံုေတြကို ပရိုဖစ္ရွင္နယ္ ဓာတ္ပံုပညာရွင္ " ဂရိတ္ ဟိုးဝါတ္" ( Grete Howard ) မွေက်းဇူးျပဳပါတယ္။ အသက္ ၅၀ အရြယ္ ေနာ္ေဝး ဇာတိ ဂရိတ္ ဟိုးဝါတ္ ဟာ အဂၤလန္ သားႏွင့္ အိမ္ေထာင္က်ျပီး အဂၤလန္မွာေနပါတယ္။ သူမအေၾကာင္း အျပည့္အစုံကို ေအာက္ကေပးထားတဲ့ website address မွာသြားဖတ္ႏိုင္ပါတယ္။
တျခား UNESCO စာရင္းဝင္ ယဥ္ေက်းမႈ ဆိုင္ရာ ေနရာ၊ေဒသ၊ အေဆာက္ဦး ပံုေတြကို လည္းသြားေရာက္ေလ့လာႏိုင္ပါေသးတယ္။
Grete Howard' Profile
http://www.flickr.com/people/11683866@N06/

UNESCO website မွာသြားၾကည့္မယ္ဆိုရင္ တကယ္ကို ေကာင္းတဲ့ ႐ိုက္ခ်က္ေတြကို ၃ ဘက္ျမင္ ၊ ေလးဘက္ျမင္ အေနႏွင့္ၾကည့္ရပါမယ္။
လိပ္စာက http://whc.unesco.org

ဘဂၤလားေဒစ္ႏိုင္ငံရွိ ၇-၈ ရာစု မဟာယာန ေက်ာင္းေတာ္ၾကီး၊

ဒီပံုေတြကို ပရိုဖစ္ရွင္နယ္ ဓာတ္ပံုပညာရွင္ " ဂရိတ္ ဟိုးဝါတ္" ( Grete Howard ) မွေက်းဇူးျပဳပါတယ္။ အသက္ ၅၀ အရြယ္ ေနာ္ေဝး ဇာတိ ဂရိတ္ ဟိုးဝါတ္ ဟာ အဂၤလန္ သားႏွင့္ အိမ္ေထာင္က်ျပီး အဂၤလန္မွာေနပါတယ္။ သူမအေၾကာင္း အျပည့္အစုံကို ေအာက္ကေပးထားတဲ့ website address မွာသြားဖတ္ႏိုင္ပါတယ္။
တျခား UNESCO စာရင္းဝင္ ယဥ္ေက်းမႈ ဆိုင္ရာ ေနရာ၊ေဒသ၊ အေဆာက္ဦး ပံုေတြကို လည္းသြားေရာက္ေလ့လာႏိုင္ပါေသးတယ္။
Grete Howard' Profile
http://www.flickr.com/people/11683866@N06/

UNESCO website မွာသြားၾကည့္မယ္ဆိုရင္ တကယ္ကို ေကာင္းတဲ့ ႐ိုက္ခ်က္ေတြကို ၃ ဘက္ျမင္ ၊ ေလးဘက္ျမင္ အေနႏွင့္ၾကည့္ရပါမယ္။
လိပ္စာက http://whc.unesco.org

ဘဂၤလားေဒစ္ႏိုင္ငံရွိ ၇-၈ ရာစု မဟာယာန ေက်ာင္းေတာ္ၾကီး၊

ဒီပံုေတြကို ပရိုဖစ္ရွင္နယ္ ဓာတ္ပံုပညာရွင္ " ဂရိတ္ ဟိုးဝါတ္" ( Grete Howard ) မွေက်းဇူးျပဳပါတယ္။ အသက္ ၅၀ အရြယ္ ေနာ္ေဝး ဇာတိ ဂရိတ္ဟိုးဝါတ္ ဟာ အဂၤလန္ သားႏွင့္ အိမ္ေထာင္က်ျပီး အဂၤလန္မွာေနပါတယ္။ သူမအေၾကာင္း အျပည့္အစုံကို ေအာက္ကေပးထားတဲ့ website address မွာသြားဖတ္ႏိုင္ပါတယ္။
တျခား UNESCO စာရင္းဝင္ ယဥ္ေက်းမႈ ဆိုင္ရာ ေနရာ၊ေဒသ၊ အေဆာက္ဦး ပံုေတြကို လည္းသြားေရာက္ေလ့လာႏိုင္ပါေသးတယ္။
Grete Howard' Profile
http://www.flickr.com/people/11683866@N06/

UNESCO website မွာသြားၾကည့္မယ္ဆိုရင္ တကယ္ကို ေကာင္းတဲ့ ႐ိုက္ခ်က္ေတြကို ၃ ဘက္ျမင္ ၊ ေလးဘက္ျမင္ အေနႏွင့္ၾကည့္ရပါမယ္။
လိပ္စာက http://whc.unesco.org